భిన్న సంస్కృతుల సమ్మేళనం టర్కీ-2

అండర్ గ్రౌండ్ నగరం

అక్కడికి దగ్గరలోనే ‘డెరింకియు’ అనే ప్రదేశంలో అండర్ గ్రౌండ్ నగరం ఉందంటే దాన్ని చూడటానికి వెళ్ళాము. ఈ నగరం 200 అడుగుల లోతుల్లో ఉంది. ఒకప్పుడు ఇది 20 వేల మందికి నివాసమట… యుద్ధాలు జరిగేటప్పుడు తలదాచుకోవడానికి ఈ నగరాన్ని ఉపయోగించేవారట. టర్కీ లోని అతిపెద్ద భూగర్బ నగరం ఇది. యాత్రికులకు ఈ ప్లేస్ 1969 నుండి ఓపెన్ చేశారు. ఈ సిటీని 7వ శతాబ్దంలో ఇండో యురోపియన్ కు చెందిన ఫ్రైజీయన్స్ నిర్మించి ఉంటారని టర్కీస్ డిపార్ట్‌మెంట్ ఆఫ్ కల్చర్ అంచనా. బైజాంటిన్ కాలంలో ఈ నగరం పూర్తిగా నిర్మించారట. అయితే ఎనిమిదో అంతస్తులున్న సందర్శకులకు నాలుగో అంతస్తు వరకూ మాత్రమే అనుమతి ఇస్తున్నారు. ఈజిప్టులోని పిరమిడ్లకు అనేక ఏండ్లు లక్షల మంది కష్టపడితే ఈ భూగర్భ నగరాల నిర్మాణాలకు ఇంకెన్ని లక్షల మంది పనిచేసి ఉంటారనేది ఉహాకు అందని విషయం.

ఈ భూగర్భంలోకి మేము వెళ్ళినప్పుడు ఒక బిలం లాగా ఉంది. బిలం అంటే రెండుగా ఓపెన్‌గా ఉంది. దానికి మూత పెట్టే ఒక రాయి ఒక వెయ్యి మంది జరిపినా జరగనంతగా ఉన్నదాన్ని ఆనాడు ఇద్దరు ముగ్గురు ఎలా కదిపేవారో నాకు ఆశ్చర్యమేసింది. ఆ భూగర్భంలోకి మేము కిందికి వెళ్ళినప్పుడు మూడు వేల మంది వర్తకులు నివసించేవారట. ప్రతి ప్లేస్‌కు మేము వెళ్లాము. అక్కడ రాళ్లు, పాత కాలం నాటి విసురు రాళ్లు, దంచడానికి ఉపయోగించే రోకళ్ళను చూశాము. సాయంత్రం వరకూ మేము ఈ అండర్‌గ్రౌండ్‌లో ఉన్న నగరాన్ని చూశాము. ఈ డెరంకియూ అనేది ప్రపంచ వారసత్వ కట్టడాల్లో ఒకటి. ఎనిమిది అంతస్తుల కిందకు ఉన్న ఈ సొరంగ మార్గంలోకి దిగినప్పుడు చాలా సులభమనిపించింది కానీ పెక్కి ఎక్కుతున్నప్పుడు చాలా కష్టమనిపించింది కానీ ప్రతి ఒక్కరూ చూడాల్సిన ప్రదేశమనే చెప్పాలి.

తర్వాత మేము ఒక పెయింగ్ గెస్ట్‌ల్లా ఒక ఇంట్లో ఉన్నాము. ఒక ముసలివాళ్లు మాకు పెయింగ్ గెస్ట్ గా వసతి ఇచ్చారు. వాల్లే మాకు అన్నీ పదార్థాలు వండి పెట్టారు. వాళ్ళ వంటలు కూడా మన ఇండియాలో ఉన్నట్లుగా చాలా స్పైసీగా ఉన్నాయి. రుచికరమైన భోజనం పెట్టారు. వారే మాకు మంచి గైడ్స్ లాగా కూడా పనిచేశారు. వాళ్ళు రెండో రోజు మాకు ఏం చెప్పారంటే ఒక వాకింగ్ టూర్ ఉంది, మీకు తప్పకుండా వెళ్ళండని చెప్పారు. సో మేము రెండో రోజు వాకింగ్ టూర్‌కు వెళ్ళాము. ఈ వాకింగ్ టూర్లో ఆ అబ్బాయి మమ్మల్ని అడవిలోకి తీసుకెళ్ళి అక్కడున్న గుహలు చూపించాడు. ఆ గుహలు ఎన్నో శతాబ్దాల క్రితం ఈ క్రైస్తవులు అరబ్ సైనికుల నుండి తప్పించుకోవడానికి ఆ కొండలలోకి వచ్చి చర్చిలను నిర్మించుకున్నారంట. ఆ కొండలలో, ఆ చర్చిలకు చక్కటి పెయింటింగ్ వేసివున్నాయి. ఆ పెయింటింగ్స్ అన్ని చూస్తూ పొద్దున మేము ఆరుగంటలకు మా ప్రయాణాన్ని సాగిస్తే మధ్యాహ్నం రెండు గంటల వరకూ ఆల్మోస్ట్ 14 కిలోమీటర్లు నడిచాము. ఆ నడిచేటప్పుడు ఆ ఆడవిలో చాలా ఔషద మొక్కలు ఉన్నాయి. వాటిని చూపిస్తూ ఆ దేశపు నాగరికతలను, ఆ దేశపు చరిత్రను చెపుతూ వచ్చాడు. తర్వాత మేము అక్కడినుంచి ఒక పర్వతం పైకి వెళ్లాము. అక్కడ పావురాలు అన్ని గూళ్లు కట్టుకొని ఉన్నాయి. దీన్ని పీజియన్ కార్నర్ అంటారు. ఇక్కడ మాకు ఒక గాజులో చేసినవి, చుట్టూ వైట్‌గా, నీలం రంగుతో ఉన్న హ్యాంగింగ్ అంటే మనము గోడకు తగిలించుకోవడానికి అందమైన గాజుతో తయారుచేసిన బొమ్మలు కనిపించాయి. ఇవి ఎందుకూ అని అడిగితే అక్కడ వారు చెప్పారు దిష్టి తాకకుండా గాజు బొమ్మల్ని ఇంట్లో తగిలిస్తారంట. నిజంగానే నేను ఎన్నో ఇండ్లు చూశాను అన్నీ ఇండ్లలోకూడా ఈ గాజుతో తయారుచేసిన దిష్టిబొమ్మలు ఉన్నాయి. బొమ్మ అంటే బొమ్మ కాదు కానీ ఇది గుండ్రంగా ఉన్నాయి. నేను కూడా ఒకటి కొనుకున్నాను. అక్కడినుండి మేము ఈ పర్వతాలన్ని ఎక్కుతూ, దిగుతూ సాయంత్రం వరకూ సిటీ అంతా తిరిగాము.

పముక్కలే

తర్వాత మేము కపడోకియా నుండి పముక్కలే అనే ప్లేస్‌కి వెళ్లాము. ‘పముక్కలే’లో మంచుతో కప్పబడిన పర్వతాలు.. కనువిందుచేసే సెలయేటి ఒంపులు ఇక్కడి ప్రత్యేకతలు. అది తొమ్మిది గంటల ప్రయాణం. ఒక బస్సు తీసుకొని సాయంత్రం చేరుకున్నాము. వందల మీటర్ల ఎత్తు ఉండి, నాలుగు కిలోమీటర్ల విస్తీర్ణంలో సహజంగా ఈతకొలనులాంటి సున్నపురాయి కొండ ఉన్న ప్రాంతం అది.

పాల నురుగలాగ మెరుస్తుంటే ఎంత అందంగా ఉంటుందో అలా రాయి మొత్తం మంచు కొండల్లాగా ఉంది. మేము దగ్గరకు వెళ్ళి దాన్ని తాకి చూస్తే తప్ప అది మంచు కొండలు కాదు సున్నపు రాయి అని అర్థమయ్యింది.

టర్కీ భాషలో పముక్కలే అంటే ‘కాటన్ క్యాజల్’ అని అర్థం. పట్టులా కనిపించే తెల్లని మంచు వల్ల దీనికి ఈ పేరు వచ్చింది. ఆ ప్లేస్‌ని వదిలి రాబుద్ది కాలేదు. దీనినే కాటన్ క్యాజిల్ అని కూడా అంటారు. దగ్గరికి వెళ్ళి వాటిని చూసేంత వరకు కూడా నేను మంచుకొండలే అనుకున్నాను. దూజిపింజల్లాగా గుట్టలు గుట్టలుగా పోసి ఉన్న ఆ రాయి ఎంత అందంగా ఉందంటే కన్నుల పండుగా ఉంది.

పముక్కలే మంచు కొండల మధ్యన కొన్ని చిన్న చిన్న నీటి చెలమలు ఉంటాయి. స్థానిక వాతావరణానికి అనుగుణంగా ఈ నీటి ఉష్ణోగ్రతలు మారుతూ ఉంటాయి. వేసవి కాలంలో చుట్టూ మంచు ఉన్నప్పటికీ, ఆ మంచు కరగదు. ఈ చెలమల్లోని నీరు వెచ్చగా ఉంటుంది. ఆ సమయంలో ఈ నీటిలో స్నానం చేస్తే రక్తపోటు, నేత్ర, చర్మ సంబంధిత అనారోగ్య సమస్యలు తొలగిపోతాయని ఇక్కడి స్థానికుల నమ్మకం. ఇందులో స్నానం చేయడం మంచిదని యూరోపియన్లు కొన్ని శతాబ్దాలుగా నమ్ముతున్నారు. ఈ నమ్మకం కూడా పముక్కలేకు పర్యాటకులు ఎక్కువగా రావటానికి ఒక కారణమట. ఒకవైపు ప్రకృతి సౌందర్యం, మరోవైపు చెలమలలో స్నానం ఇవి పముక్కలేకు మాత్రమే సొంతం అనిపించింది నాకు.

నాకు ఎంతగానో నచ్చిన ఈ పముక్కలే ప్రదేశాన్ని ప్రపంచంలో ఉన్న ఒక వింతగా నేను అభివర్ణిస్తాను. ఎందుకంటే నేను ఎక్కడా ఇన్నిన్ని కొండల్లాగా కార్బనేట్‌తో తయారయినదాన్ని చూడలేదు. ఒక్కొక్కొ నీటి చుక్కతో ఏర్పడిన ఈ కొండ ఎన్ని సంవత్సరాలు అయిందో ఉహకే వదిలేస్తున్నాను. మంచుకొండల్లో అయితే మనం ఆ చలికి వణుకుతూ ఫోటోలు తీసుకోవాలన్నా కష్టపడతాము కానీ ఇక్కడ ఎన్ని ఫోటోలు కావాలన్ని తీసుకోవచ్చు. అసలు ఎంత ఆనందంగా ఉండిందంటే అంత ఆనందంగా ఉండింది నాకు. దాని మీద పరిగెత్తాను. అసలు అక్కడినుంచి కదలబుద్ది కాలేదు. దాదాపు రెండు గంటలు అక్కడే కూర్చున్నాను.

అక్కడి నుండి నేను హీరాపోలీస్ అనే ప్లేస్‌కు వెళ్ళాము. పెర్గామిన్ అనే రాజు దీన్ని క్రీ.పూ. రెండవ శతాబ్దంలో నిర్మించాడట. పక్కనే ఉన్న నేక్రోపోలీసులో వేలాది సమాధులు కనిపిస్తాయి. దగ్గర్లలోనే ఆనాటి రోమన్ల స్నానాల గదులు, అపోలో దేవాలయపు శిథిలాలు, పదివేల మంది కూర్చునే థియేటర్లు ఉన్నాయి. ఇక్కడ ఆ రోజులలో రాణిగారు స్నానం చేసే కొలనులో అక్కడ చాలామంది స్నానం చేస్తున్నారు. ఎందుకంటే అక్కడ ఆ నీటిలో కొన్ని ఆయుర్వేద మూలికలు వేసి స్నానాలు చేసేవారట, ఇప్పటికీ అక్కడ కొంతమంది వ్యాపారస్తులు అవే మూలికలను అమ్ముతున్నారు. వాటితో చాలా మంది అక్కడ స్నానాలు చేసి ఆనందిస్తున్నారు.

కాళ్ళతో తొక్కితే వైన్…!

తర్వాత మేము అక్కడినుండి ‘కుసదసి’ అనే స్థలానికి చేరుకున్నాము. ‘కుసదసి’ అంటే ‘బర్డ్స్ ఐలాండ్’ అని అర్థం. ఆక్కడ గ్రేప్స్‌తో చేసిన ద్రాక్షరసం చాలా బాగుంటుందని చెప్పారు. సరే అక్కడొక్క ప్యాకేజ్ టూర్లో వాకింగ్ టూర్ లాంటిది తీసుకొని ద్రాక్షతోటలు ఉన్న ప్లేస్‌కి తీసుకెళ్ళారు. ఆ చెట్లనుంచి తీసిన తాజా ద్రాక్ష పళ్లనన్నింటిని ఒక తొట్టిలో వేసి యాత్రికులకు రబ్బరు బూట్లు వేయించి తొక్కిస్తారు. అలా తొక్కుతూ ఉంటే దాంట్లో ఉన్న రసమంతా వారు ఒక గిన్నెలోకి తీసుకుంటున్నారు. అలా తీసుకున్న రసాన్ని వాళ్ళు వైన్‌గా తయారు చేస్తున్నారు. అక్కడికి వేల మంది ప్రయాణికులు వచ్చారు. అక్కడికి వచ్చిన ప్రయాణికులంతా ఈ వైనను టేస్ట్ చేస్తున్నారు. ఈ ప్రదేశమంతా పైనుండి కిందకి దిగే జలపాతాలాగా ఇండ్లు కట్టి ఉన్నాయి. ప్రతి ప్లేస్ చాలా కింది వరకూ ఉంది. ఆ కొండలన్ని ఎక్కుతూ, దిగుతూనే ఉన్నా ఆ రోజంతా. ద్రాక్ష చెట్టు ప్రతి ఇంట్లో ఉన్నాయి. ఆ నగరాన్ని చూస్తే ఎంతో అందంగా అనిపించింది.

కూశాద్ అసిలో సాయంత్రం సూర్యాస్తమయ్యాన్ని తప్పని సరిగా చూడాల్సిందే. సూర్యాస్తమయం ఎంత అందంగా ఉందంటే నూర్యుడు రకరకాల వర్ణాలలో మారే విధానాన్ని వర్ణించడం ఎవరి తరం కాదు. నీలి రంగు నీళ్లు, పైన ఎర్రటి సూర్యాస్తమయం అద్భుతంగా ఉంది. దగ్గర్లో ఒక బీచ్‌కి వచ్చాము. ఇది లేడిస్ బీచ్. ఇది 52 కిలోమీటర్లు పొడవుగా ఉంది. ఇక్కడ 5 స్టార్, 7 హోటల్స్, రిసార్ట్స్ కట్టి ఉన్నాయి. ఇక్కడ అంతా తీరం ఎంత కనువిందు చేసిందంటే చెప్పనలవి కాదు. అక్కడికి వెళ్ళి ఆ నీళ్లల్లో దిగి చక్కగా ఆడుకొని మేమిద్దరం బయలుదేరాము.

పాలరాతి వైభవం… ఎఫెసుస్…

మరుసటి రోజు మేము పాలరాతి స్తంభాలు, భారీ కట్టడాలు, రహదారులు గల నగరం ఎఫెసుస్ వెళ్ళాము. ఇక్కడ చారిత్రక కట్టడాలే కాదు రహదారులు కూడా మార్బుల్‌తో తళతళలాడుతుంటాయి. రోమన్ చక్రవర్తుల కాలంలో స్వర్ణయుగంగా ఈ నగరాన్ని పేర్కొంటారు. ఇప్పటికీ ఆ పేరును సార్థకం చేసుకుంటోంది ఎఫెసుస్. పురాతన వింతల్లో ఒకటైన ఇక్కడి టెంపుల్ 401 సంవత్సరంలో కొంత భాగం ధ్వంసం చేయబడినప్పటికీ దాని కట్టడం ఇప్పటికీ అద్భుతమనే చెప్పాలి. ఇక్కడున్న లైబ్రరీలో క్రీ.శ. 125 సంవత్సరంలో వేలాది పుస్తకాలను, పురాతన సంపదను ఇక్కడ దాచిపెట్టేవారని తెలుస్తుంది. 1970లో దీన్ని బాగుచేశారట.

దాన్ని చూసాక మేము ‘ఆర్టేమిస్’ అనే దేవాలయం చూద్దామని వెళ్ళాము. ఆ దేవాలయానికి ఆనవాళుగా ప్రస్తుం ఒకటే శిలాస్తంభం మిగిలింది. తర్వాత వర్జిన్ మేరీ నివసించిందని చెప్పబడుతున్న ప్రాంతానికి వెళ్ళాము. ఇది పైన కొండమీద ఉంది. ఈ కొండ పైకి వెళ్ళే సరికి అక్కడ అందరూ క్రైస్తవులు, ముస్లింలు ఆరాధించే మేరీ మాతకు ప్రతిరోజు 5సార్లు ప్రార్ధనలు జరుగుతాయంట. ఈ ఎఫసెస్ అనే లైబ్రరీ శిథిలాలను చూశాము. మరుసటి రోజు మేము కుసదసి నుండి మేము ఇజ్ మీర్ కి బస్లో వెళ్ళి ఇస్తాంబుల్ చేరాము.

టాప్ కోపి ప్యాలెస్ మ్యూజియం…

అక్కడినుండి టాప్ కోపి మ్యూజియంకు చేరుకున్నాము. దీన్ని రెండవ మహ్మద్ క్రీ.శ. 1462లో కట్టించాడు. ఒకనాడు రాజప్రసాదమైన ఈ భవనం నేడు మ్యూజియంగా అలరారుతోంది. టర్కీ చారిత్రక, సంప్రదాయ, సాంస్కృతిక ఆనవాళ్లను పరిరక్షించడానికి ప్రభుత్వం భారీగా ఖర్చు చేస్తోందని ఈ మ్యూజియం చూస్తే అర్థమవుతుంది. పర్షియా నుండి కొల్లగొట్టబడిన ఇజ్రాయేల్ సింహాసనం. మూడు వజ్రాలు పొదగబడిన టాప్ కాపి బాకు, 250 కిలోల బరువున్న స్వర్ణ సింహాసనం రకరకాల రాజదుస్తులు ఈ మ్యూజియంలో ఉన్నాయి. ఆ భవనంలోని రాజమాత నివాసం అంతఃపుర స్త్రీ మదిరాలు, సుల్తాను పడుకునే మంచం అన్నీ అద్భుతంగా ఉన్నాయి. మరో చోట మహ్మాద్ ప్రవక్త వాడిన ధనస్సు, ఖడ్గం చూశాము. ప్రవక్తతో పునీతమైన మండలాలను చూసి జన్మధన్యమైనదిగా భావించాను. ప్రవక్త వాడిన కార్పెట్లు, దంతాలు, చిన్న చిన్న పెట్టెలు, ఆయన వాడిన గ్రంథాల ప్రతులతో ఎంతో అందంగా ఉంది. ఆ మ్యూజియం ఎంత పెద్దగా ఉందంటే ఒక పది కిలోమీటర్లు లోపలికి నడిచి ఆయన వస్తువులనన్నింటిని చూసి, వాటిని ముట్టుకొని ఎంతో సంతోషం పొందాను.

తర్వాత ఒక ఐలాండ్‌కి వెళ్లాము. ఈ ఐలాండ్ ఎంత అందంగా ఉందంటే, గుర్రపు బగీలతోటి ఆ ఐలాండ్ అంతా తిరగవచ్చు. మేము మాత్రం కాలినడకతోనే ఆ ఐలాండ్ అంతా చూసి వచ్చాము. సాయంత్రం కాగానే అబ్బో అప్పుడే టైం అయిపోయిందా అని రిటన్ వచ్చాను.

టర్కీ మాత్రం నాకు చాలా చాలా నచ్చేసింది. ఎన్ని ఎండ్లు అయినప్పటికీ కూడా నేను ఆ పముక్కలే అనే ప్రదేశాన్ని మాత్రం నేను ఎప్పటికీ మర్చిపోలేను.

కపడోకియా కూడా ప్రపంచంలో మనం ఎక్కడా చూడలేని వింత. ఇంకొకటి ఏమంటే ప్రాచీనకాలంలో క్రీ.పూ 300 కాలంలో వాళ్ళు వాడిన బాత్రూమ్స్, టాయ్లెట్స్ చూశాము. ఈరోజుకు కూడా వాటిని ఉపయోగిస్తున్నామంటే అప్పట్లోనే వాళ్లు – ఎంత మంచి నాగరికతలని సంతరించుకున్నారో మనకి అర్థమవుతుంది. ఇవన్నీ చూసాక, ఆ ఇస్తాంబుల్ మర్చిపోలేని ఒక కలగా నిలుస్తుంది.

డా. నోముల నర్మద రెడ్డి

నిర్విరామ విహారిణిగా పేరుపొందిన డా. నర్మద రెడ్డి ఎన్నదగిన స్త్రీ యాత్రికురాలు. ఇప్పటివరకూ ప్రపంచంలోని 169 దేశాలను సందర్శించారు. తమ పర్యటనానుభవాలతో “ఆగదు మా ప్రయాణం”, “కొలంబస్ అడుగుజాడల్లో” అనే పుస్తకాలు వెలువరించారు. ‘ఉమెన్ ఆన్ గో’ పురస్కారం పొందారు.