పిల్లల పెంపకంలో నూతన దృక్పథం-23

[ప్రముఖ చైల్డ్ సైకాలజిస్ట్ ఐ.పి.సుహాసిని గారు సంచిక పాఠకుల కోసం ‘పిల్లల పెంపకంలో నూతన దృక్పథం’ అనే ఫీచర్ అందిస్తున్నారు.]

పిల్లల చేసే తప్పుల్ని ఎలా తార్కికంగా ఎదుర్కోవాలి?

మన పిల్లలు తప్పు చేసినప్పుడు మన మనసు రకరకాలుగా స్పందిస్తుంది – కోపం, బాధ, నిరాశ, మరికొంత ఆశ. కానీ తల్లిదండ్రులుగా మన బాధ్యత ఏమిటంటే, ఆ సమయంలో మౌలికంగా స్పందించకుండా, తార్కికంగా ఆలోచించి పిల్లలకు సరైన దిశనిచ్చేలా ఉండటం. తప్పులు జీవితంలో భాగం. కానీ ఆ ఆ తప్పుల నుంచి వాళ్లు నేర్చుకునే లాగా మన పేరంటింగ్ ఉండాలి, గాని ఆ తప్పుల్ని గురించి వాళ్ళని షేమ్ చేసేటట్టు మన పేరంటింగ్ ఉండకూడదు

తప్పు అనేది శిక్షకు కాదు, పాఠానికి అవకాశం

చిన్నారుల ప్రవర్తనలో తప్పు జరగడం సహజం. ఈ వయస్సులో వాళ్లు ప్రపంచాన్ని అర్థం చేసుకుంటూ, సరిఅయినదేంటి, తప్పైనదేంటి అనేది తెలుసుకుంటూ ఉంటారు.

ఉదాహరణకు, స్కూల్ హోంవర్క్ మర్చిపోవడం, తల్లిదండ్రుల మాట వినకపోవడం, కొన్ని చిన్న అబద్ధాలు చెప్పడం – ఇవి పిల్లలు చేస్తున్న తప్పులుగా కనిపించవచ్చు.

కానీ వీటిని చూసే మన దృక్పథమే చాలా ముఖ్యం. మామూలుగా ఈ సమయంలో తల్లిదండ్రులు కోపంతో వ్యవహరిస్తారు, దండిస్తారు. కానీ, దండించడం వల్ల పిల్లలలో భయము ఏర్పడుతుంది తప్పించి వాళ్ళలోని ఒక బాధ్యత ఒక డిసిప్లిన్ అన్నది ఏర్పడదు.

తప్పు చేసినప్పుడు ఎలా స్పందించాలి?

పిల్లలు తప్పు చేసినప్పుడు వారి మనోభావాలు తొలిగా మనం అర్థం చేసుకోవాలి. పిల్లలు తప్పు చేస్తే, అది అనుభవాల ద్వారా నేర్చుకునే ఒక అవకాశంగా చూడాలి. “తప్పు చేశావు కాబట్టి నీవు చెడ్డవాడివి” అనే భావన వారికి ఇవ్వద్దు. అలా అనడం వల్ల, వారు తమని తాము తక్కువ చేసుకుంటారు దానితో వాళ్ళ ఆత్మవిశ్వాసం కోల్పోతారు.

దాని బదులు, ఇలా స్పందించండి:

1. ముందుగా ప్రశాంతంగా వినండి: కోపంతో ఆరవటం వల్ల పిల్లలతో సంబంధం దెబ్బతింటుంది. ఇందువలన వాళ్ళు చేసిన తప్పుని మీ ముందు ఒప్పుకోవడానికి వాళ్ళు భయపడతారు, ఇంకా దాచి పెడతారు.
2. ఎందుకు జరిగిందో అడగండి: “నువ్వెందుకు ఇలా చేశావు?” అని వాళ్లని కార్నర్ చేసేందుకు ట్రై చేయకండి. వారి మనసులోని భావనలని ఏ భయము లేకుండా మీతో చెప్పగలిగేందుకు ధైర్యం ఇవ్వండి. “ఇది ఎందుకు జరిగింది?”, “నీకు ఏమనిపించింది?” అని ప్రశ్నించండి. దానివలన, పిల్లలు introspection అంటే ఆలోచించుకోవడం నేర్చుకుంటారు. ఇది తార్కికంగా ఆలోచించటాన్ని పెంచుతుంది.
3. తప్పు వల్ల జరిగే పరిణామాలను వివరించండి: ఉదాహరణకు, “నువ్వు మిత్రునితో దురుసుగా మాట్లాడినప్పుడు అతని మనసు ఎలా బాధపడిందో ఊహించుకో,” అని వారికి అర్థమయ్యేలాగా వివరించండి.
4. పరిష్కార మార్గం చూపండి: “ఇలాంటి పరిస్థితి మళ్ళీ వస్తే, నువ్వు ఎలా స్పందించగలవు?” అని ఆలోచింపజేయండి. దీనివల్ల వారు పరిష్కార దిశగా ఆలోచించడం ప్రారంభిస్తారు.
5. అనుభవాలను గమనించమని చెప్పండి: తప్పు జరిగినప్పుడు పిల్లలతో ఆ అనుభవాన్ని విశ్లేషించండి. అది సానుకూలమైన జీవిత పాఠంగా మలచండి. ఉదాహరణకి: “ఈ తప్పు నీకు ఏం నేర్పింది?” అనే ప్రశ్నను అడగడం వల్ల వారు మెరుగైన ఆత్మపరిశీలన చేసే అవకాశం ఉంటుంది.

ఇలా మీరు స్పందిస్తే, పిల్లలు తప్పుల నుంచి భయపడకుండా నేర్చుకుంటారు. దోషాలను ఒప్పుకోవడం అంటే అవమానంగా కాదు అని తెలుసుకుంటారు. అది వారిలో తార్కిక ఆలోచనకు, సానుకూల అభివృద్ధికి మార్గం అవుతుంది.

తల్లిదండ్రుల తటస్థత ఎంతో కీలకం:

పిల్లలు తప్పు చేస్తే ఆగ్రహం, బాధ, అసహనం – all-natural emotions. కానీ తల్లిదండ్రులుగా మనం ఆ భావోద్వేగాలను నియంత్రించడమే ముఖ్యమైన చర్య. ఎందుకంటే మన స్పందనే పిల్లల్లో భవిష్యత్తులో తాము ఎలా స్పందించాలో నిర్ణయిస్తుంది. తటస్థంగా అంటే శూన్యంగా కాకుండా, భావోద్వేగాలకు లోను కాకుండా స్పష్టతతో స్పందించడం.

ఒక ఉదాహరణ:

మీ పిల్లవాడు ఎవరి పెన్ తీసుకున్నాడనుకోండి. కోపంతో “నీవెందుకు దొంగిలించావు?” అన్నాక అతనికి దొంగ అన్న ముద్ర పడిపోతుంది.

అదే, “నీవు ఇలా చేయడం వల్ల ఆ పిల్లాడికి ఎలా అనిపించిందో చూద్దాం. మనం ఇది ఎలా పరిష్కరించగలమో ఆలోచిద్దాం,” అన్నప్పుడు అతనిలో పరిణతి కలుగుతుంది. తల్లిదండ్రులు తటస్థంగా ఉండటం వల్ల పిల్లలలో భయం తగ్గి, నిజాన్ని చెప్పే ధైర్యం పెరుగుతుంది.

“తప్పు చేయకుండా ఉండాలి” అని మాత్రమే చెప్పడం కంటే, ఎలా తప్పు చేయకుండా ఉండాలో, ఎక్కడ జాగ్రత్త పడాలో బోధించడమే అసలైన దారి. అందుకే,

1. తప్పు అయ్యే పరిస్థితులను ముందే అంచనా వేసి, పరిష్కారాలు చెప్పండి:

ఉదాహరణకు, ఒక చిన్నారి పక్కగా నిలబడి గ్లాస్ నీరు తాగే సందర్భంలో, “జాగ్రత్తగా తాగు, లేదంటే నీళ్లు గీస్తావు” అనే బదులు, “నీరు తాగేముందు గ్లాస్‌ను రెండు చేతులతో పట్టు” అని సూచించండి. ఇది తప్పుడు పరిణామాన్ని సూచించకుండానే సరైన ఆచరణను నేర్పుతుంది.

2. పిల్లల ప్రశ్నలకు సమాధానం చెప్పండి:

పిల్లలు తరచూ “ఎందుకు చేయకూడదు?”, “ఎందుకు ఇలా చేయాలి?” అని అడుగుతారు. ఆ ప్రశ్నలను ఆపేయకండి. బదులుగా – వాటి వెనుక ఉన్న తర్కాన్ని వర్ణించండి. ఉదా: “వీడియో గేమ్ ఎక్కువసేపు ఆడితే, నిద్ర తగ్గుతుంది. నిద్ర తగ్గితే, concentration తగ్గిపోతుంది.”

3. తప్పులు చేసినప్పుడు ‘తప్పుకదా’ అని కాదు, ‘ఇలా చేస్తే ఏం జరిగిందో చూద్దాం’ అని చెప్పండి:

ఈ విధంగా ప్రతిస్పందించటం వల్ల వారు భయంతో కాకుండా విశ్లేషణతో తమ తప్పు తేలికగా అర్థం చేసుకోగలరు.

ఉదాహరణకి:

• “ఇది చెయ్యకూడదని ఎన్ని సార్లు చెప్పాను?”
• “ఇప్పుడు ఇలా జరిగిపోయింది. దీని వల్ల నీకు/ఇతరులకు ఏమైనా ఇబ్బంది పడ్డారా?”

4. తప్పు చేసినప్పుడు, పరిష్కారం ఏంటి? అనేది వాళ్లతో చర్చించండి:

పిల్లలే తమ తప్పుకు పరిష్కార మార్గం అన్వేషించేలా చేయండి. ఇది వారిలో owned responsibility ను పెంచుతుంది.

ఉదాహరణకి:

• “ఇలా జరగకుండా ఉండాలంటే ముందు ఎలాంటి జాగ్రత్తలు తీసుకోవచ్చు?”
• “ఇంకోసారి ఇలా జరగకుండా ఉండేందుకు మనం ఎలాంటి ప్లాన్ వేసుకోవాలి?”

5. తప్పు కాకముందే ప్రోత్సాహక సంకేతాలు ఇవ్వండి:

పిల్లల ప్రవర్తనను ముందుగానే గమనించి, వారు సరైన దిశలో సాగుతున్నప్పుడు చిన్నగా ప్రశంసించండి.

ఉదా: “బాగానే concentration తో హోం వర్క్ చేస్తున్నావు.. చాలా మంచిది!”

ఇది వారిని సరైన మార్గంలో ఉంచుతుంది, తప్పుల అవకాశాలు తగ్గుతాయి.

పునరావృతం అవుతున్న తప్పులు? కారణం వెతకండి, శిక్షించకండి:

పిల్లలు ఒకే తప్పును మళ్లీ మళ్లీ చేస్తుంటే, అది మానసికంగా ఓ “సిగ్నల్.” తల్లిదండ్రులుగా మనం తప్పును కాకుండా దాని వెనుక ఉన్న అసలు మూలాన్ని తెలుసుకోవాలి.

అలసట, శ్రద్ధలేమి, అర్ధం కాకపోవడం, లేదా దృష్టి ఆహారాలు (distractions) – ఇవే నిజమైన కారణాలు కావచ్చు.

ఉదాహరణకి, ఒక పిల్లవాడు రోజూ హోంవర్క్ మర్చిపోతున్నాడనుకోండి. మనం “ఎన్ని సార్లు చెబితే వినవు!” అని గొంతెత్తితే, అతను వినకపోవడానికి కారణం ఏమిటో అర్థం చేసుకోలేం. కానీ అదే, “నీకు రోజూ హోంవర్క్ మర్చిపోవడంలో ఏ అడ్డంకి వస్తోంది?” అని ప్రశ్నిస్తే, అసలు సమస్య బయటపడుతుంది.

పిల్లలకు తార్కికంగా ఆలోచించడం అంటే.. వాళ్లు తప్పు చేసినప్పుడు, ఆ తప్పు ఎందుకు జరిగిందో, దాని ప్రభావం ఏమిటో, తదుపరి ఏం చేయాలో తెలుసుకోవడం. ఈ సామర్థ్యాన్ని మెల్లగా పెంచాలి.

• విషయం మీద చర్చ చేయండి, వ్యక్తి మీద కాదు.

“నీవు చెడ్డవాడివి” అనే దెబ్బకు బదులు, “ఈ చర్య వల్ల జరిగిన పరిణామం ఏమిటో చూద్దాం” అని చర్చించండి.

• వారే పరిష్కారం ఆలోచించేలా ప్రేరేపించండి.

“ఇంకొన్ని మార్గాల్లో దీన్ని ఎలా చేసేవాడివి?” అని అడగడం ద్వారా వారు ఆలోచన లోతులోకి వెళతారు.

• తప్పులపై ఆత్మవిమర్శ (reflection) ప్రోత్సహించండి.

వారితో కలిసి చిన్న డైరీ రాయించడం, లేదా వారే చెప్పేలా ప్రోత్సహించడం (వీడియోలు, ఆడియోలు) ద్వారా ఆత్మవిమర్శ ఒక అలవాటు అవుతుంది

ముగింపు:

తల్లిదండ్రులుగా మనం పిల్లల భవిష్యత్తు మీద ప్రభావం చూపే వారమే. పిల్లలు చేసే ప్రతి చిన్న తప్పును సరైన శైలిలో పరిష్కరించడం ద్వారా, వాళ్లకు నైతిక విలువలు, బాధ్యత, ఆత్మవిశ్వాసం నేర్పించవచ్చు. ఇది తేలికైన పని కాదు. కానీ ప్రేమ, సహనం, ఆలోచన కలిపిన తార్కికత ఉంటే, పిల్లలతో మన బంధం గాఢమవుతుంది, వారి అభివృద్ధికి నిజమైన తోడుగా నిలుస్తుంది.

తప్పు అనే పదం వినగానే మన మనసుల్లోనే గడగడలాడే ఓ భయం ఉంటుంది. పిల్లలు తప్పు చేస్తే భయపడకుండా చెబుదాం, ఒప్పిద్దాం, అర్థం చేసుకుందాం – అన్నీ తార్కికంగా. మన మాటలే వారి లోపాలను లాఘవం చేస్తాయి, లేక మరింత లోతుగా మునిగిపోతాయి. మనం చూపించే సహనం, ప్రేమ, తార్కికత.. ఇవే పిల్లల్లో మెచ్చుకోదగిన వ్యక్తిత్వాన్ని పెంచే మూలాలు.

మిమ్మల్ని మీరు ప్రశ్నించుకోండి:

మీ పిల్లల చివరి తప్పును మీరు ఎలా ఎదుర్కొన్నారు? అది వారిని మెరుగుపరిచేలా మారిందా, భయపెట్టి ఒంటరిగా మిగిలేలా చేసిందా?

చిన్న చర్య:

ఈ వారం పిల్లలు ఏదైనా తప్పు చేస్తే, వారి భావాలను అర్థం చేసుకుని, ఆ తప్పును వారు అర్థం చేసుకునేలా ఓ ప్రేమతో కూడిన చర్చ జరపండి. ఫలితాన్ని గమనించండి.

(వచ్చే వారం మరో టాపిక్‌తో కలుద్దాం)