పిల్లల పెంపకంలో నూతన దృక్పథం-18

[ప్రముఖ చైల్డ్ సైకాలజిస్ట్ ఐ.పి.సుహాసిని గారు సంచిక పాఠకుల కోసం ‘పిల్లల పెంపకంలో నూతన దృక్పథం’ అనే ఫీచర్ అందిస్తున్నారు.]

మీ పిల్లలలో అభివృద్ధి చెయ్యదగ్గ 5 చిన్ని నైపుణ్యాలు

పిల్లల భవిష్యత్తు గురించి ఆలోచించని తల్లి, తండ్రి ఎవరుంటారు చెప్పండి? మంచి చదువు, మంచి ఉద్యోగం, మంచి జీవితాన్ని వారు సాధించాలని మనం కోరుకుంటాం. కానీ, ఈ పెద్ద లక్ష్యాల వెనుక ఉండే చిన్ని చిన్ని నైపుణ్యాలను (సూక్ష్మ కౌశలాలను/micro skills) మనం ఎన్నోసార్లు అసలు పట్టించుకోకుండా వదిలేస్తుంటాం.

ఒక పిల్లవాడి మనస్సు మట్టి లాంటిదే – ఏ ఆకారంగా మలిచినా అలానే తయారవుతుంది. ఈ మాసంలో మనం చిన్న చిన్న నైపుణ్యాలను అభివృద్ధి చేస్తే, అవి నేటి పిల్లవారిని రేపటి బాధ్యత గల, బలమైన వ్యక్తులుగా తీర్చిదిద్దుతాయి. ఇవి పాఠశాలలో మాత్రమే కాక, జీవితం అనే పెద్ద పాఠశాలలో విజయం సాధించడానికి దోహదపడతాయి.

ఈ వ్యాసంలో మనం చర్చించబోయే 5 సూక్ష్మ కౌశలాలు – చిన్నవి అయినా, పిల్లల జీవితంలో పెద్ద మార్పును తీసుకురావగలవని నమ్మకంతో – మీ కోసం మలిచాం. ఇవి ఈ నెలలో మెల్లగా మనము  పిల్లల హృదయంలో నాటితే, ఒకరోజు అవే మన పిల్లలకి, వారి గొప్ప శక్తి గా, బలమైన ఆస్తిగా రూపొందుతాయి.

1. ధైర్యంగా అభిప్రాయాన్ని చెప్పడం (Speaking Confidently):

పిల్లలు అన్ని విషయాల గురించి ఆలోచించి నిర్ణయాలు తీసుకోగలిగిన వాటిని బాహ్యంగా, ధైర్యంగా చెప్పలేకపోవటం సహజం. “ఏం అనుకుంటారో?” అనే భయం, తప్పు మాట్లాడుతానేమో అన్న సంకోచం, లేదా, పెద్దవాళ్లు తిడతారేమో, అన్న భయం వల్ల పిల్లలు తమ భావాలను మనసులోనే దాచేసుకుంటారు.

కానీ మనం పిల్లల్లో ధైర్యంగా మాట్లాడే గుణాన్ని అభివృద్ధి చేయాలి. ఇది వారిలో ఆత్మవిశ్వాసాన్ని పెంపొందించడమే కాదు, భవిష్యత్తులో వారు వ్యక్తిత్వ వికాసానికి కూడ సహాయపడుతుంది.

తల్లిదండ్రులుగా మనము ఏమి చేయాలి?

• ప్రతిరోజూ పిల్లలతో చిన్న చర్చల కోసం సమయం కేటాయించండి. ఉదాహరణకు: “ఈరోజు పాఠశాలలో ఏమి నచ్చింది?”, “ఏమన్నా అసహజంగా అనిపించిందా?”
• వారు ఏం చెప్పినా మధ్యలో అడ్డుకోవద్దు. ఆలకించండి. అంగీకారంతో తల ఊపండి.
• “నీ అభిప్రాయం నాకు ముఖ్యం,” అనే వాక్యాన్ని తరచూ వినిపించండి.
• కుటుంబ సమావేశాల్లో వారికి మాటిచ్చే అవకాశం ఇవ్వండి – భోజనం మెనూ ఎంపిక, వీకెండ్ ప్లాన్ లాంటి చిన్న విషయాల్లోనైనా.

పిల్లవాడు స్వేచ్ఛగా తన మాటను చెప్పగలిగినప్పుడు, అతని అంతర్గత భయాలు తగ్గుతాయి. మాట్లాడే శక్తి, భావాలను వ్యక్తపరిచే ధైర్యం పెరుగుతుంది. ఇది ఎదుగుదలకి దారి తీసే మొదటి అడుగు.

అథారిటీ పట్ల భయాన్ని తగ్గించేందుకు కొన్ని ఉపాయాలు:

• రోల్ ప్లే (Role Play) చేయండి: ఒక రాత్రి మీరు టీచర్ పాత్ర పోషించండి, మీ పిల్లవాడు అతని డౌట్‌ను అడగాలి – అలాంటి ప్రాక్టీస్ ద్వారా స్వయం ధైర్యం వస్తుంది.
• వారికి మంచి ప్రశ్నలు అడగడం నేర్పించండి: “ఈ మాట ఎలా అడిగితే బాగుంటుంది?” అనే ప్రశ్నకు కలిసి సరళమైన, గౌరవప్రదమైన మాటలు రాయండి.
• అధికారి కూడా మానవుడే అనే నిజం చెప్పండి: వాళ్లకీ తప్పులు జరుగుతాయని, వారిని మనసుపూర్వకంగా ప్రశ్నించడం తప్పు కాదని నమ్మకం కలిగించండి.
• వారికి చిన్న విజయాల జాబితా చూపించండి: “గతంలో టీచర్‌ను అడిగి డౌట్ క్లియర్ చేసుకున్నప్పుడు ఎంత ఆనందపడ్డావో గుర్తుందా?” అని గుర్తుచేయండి.
• బహిరంగంగా మాట్లాడినప్పుడు వారిని అభినందించండి: చిన్న ప్రయత్నాలకే పెద్ద ప్రశంస ఇవ్వండి – అది వారు మళ్లీ ప్రయత్నించేందుకు ప్రోత్సాహమవుతుంది.

2. ఆలకించగల శక్తి (Active Listening):

మన శ్రద్ధగా వినడమంటే గమనించకుండా మనం మాట్లాడనిది మాత్రమే కాదు – మనసుతో వినడం. ఇది పిల్లల్లో ఒక గొప్ప జీవిత నైపుణ్యం. పిల్లలు ఇతరుల మాటలను శ్రద్ధగా వినడం నేర్చుకుంటే, వారు మానసికంగా సంయమనంతో, సహానుభూతితో, మరియు స్పష్టతతో ఎదుగుతారు.

కానీ ఈ రోజుల్లో పిల్లలు విని అర్థం చేసుకోవడం కన్నా, వెంటనే స్పందించడానికే ఎక్కువ అలవాటు పడుతున్నారు – వీడియోలు, స్క్రీన్స్, ఫాస్ట్ రిప్లైలు దీనికి కారణం. అందుకే, ఆలకించగల శక్తి అనేది నేడు విద్యార్థులకే కాదు, జీవితాన్ని అర్థం చేసుకోవాలనుకునే ప్రతి మనిషికి అవసరమైన సూత్రం.

తల్లిదండ్రులుగా మనము ఏమి చేయాలి?

• మీరే ముందుగా ఆలకించండి: పిల్లలు ఏదైనా చెప్పాలనుకుంటే, ఫోన్ పక్కకు పెట్టండి. కళ్లలోకి చూస్తూ, శ్రద్ధగా విని స్పందించండి.
• “నీ మాట నాకు ముఖ్యం” అనే నమ్మకాన్ని పెంపొందించండి. మీరు ఏమి మాట్లాడినా, అభిప్రాయాలు నిస్తేజంగా వస్తే కూడా ప్రోత్సహించండి.
• ఎప్పటికప్పుడు స్పందించాల్సిన ఒత్తిడి తీయండి: ప్రతిసారీ స్పందించకపోయినా సరే, దాన్ని తప్పుగా చూడకండి. అది ఒక అభ్యాసం – క్రమంగా నమ్మకంతో మారుతుంది.
• ‘Listen without Fixing’: వారు సమస్య చెబుతుంటే, వెంటనే సలహా ఇవ్వకండి. “ఆ విషయమై నీ అభిప్రాయం ఏమిటి?” అని తిరిగి వారినే ఆలోచించేటట్లు చేయండి.
• ‘Reflect and Respond’ ఆట ఆడండి: వారు చెప్పిన మాటలను తేలిగ్గా పునరావృతం చేస్తూ – “అంటే నీకు ఇలా అనిపించిందా?” అని చెప్పడం ద్వారా, వారు అర్థమయ్యారన్న అనుభూతిని పొందుతారు.

ఆలకించగల శక్తి పెరిగిన పిల్లలు, తమ క్లాస్‌సేట్స్ తోనూ, టీచర్స్ తోనూ, జీవిత భాగస్వాములతోనూ మున్ముందు గాఢమైన సంబంధాలు ఏర్పరచుకుంటారు. ఇది వాళ్లకు మేధస్సు మాత్రమే కాదు, మనసు కూడా పెరిగే మార్గాన్ని చూపిస్తుంది.

3. చిన్న పనుల్లో బాధ్యత తీసుకోవడం (Taking Responsibility):

పిల్లలు పెద్దవాళ్లలా బాధ్యత వహించాలని మనం ఆశిస్తాం. కానీ, పిల్లల్లో బాధ్యత అనే విలువ ఒక్కసారిగా రాదు – అది చిన్న చిన్న దైనందిన పనుల్లో, మనతో కలసి చేసే చర్యల్లో పుట్టుతుంది.

తప్పులు జరిగితే దాచేయడం, పనులు మరిచిపోతే కారణాలు చెప్పడం.. ఇవన్నీ సాధారణమే అనిపించినా, క్రమంగా పిల్లలో బాధ్యతల నుంచి తప్పించుకునే అలవాటు పెరుగుతుంది. అందుకే, చిన్న వయసులోనే చిన్న పనులకు బాధ్యత ఇవ్వడం ఒక గొప్ప బోధనగా నిలుస్తుంది.

తల్లిదండ్రులుగా మనము ఏమి చేయాలి?

• చిన్న పనులు అప్పగించండి: ఉదయం పడక గడ దిద్దడం, నీళ్ళ బాటిల్ నింపడం, స్కూల్ బ్యాగ్ తనంతట తానే రెడీ చేసుకోవడం లాంటి పనులు.
• పనులు చేయకపోతే వెంటనే తిట్టవద్దు, విచారించండి: “నిన్న నీ బాటిల్ నింపకుండా మర్చిపోయావు, తర్వాత ఇలా జరగకూడదు కదా?” అనే సరళమైన ప్రశ్నలు వారిని ఆలోచింపజేస్తాయి.
• తప్పులు జరిగినప్పుడు బాధ్యతను తీసుకోవడం నేర్పించండి: “ఇది నా తప్పు అని ఒప్పుకోవడం చాలా ధైర్యంగా ఉంది,” అని చెప్పడం ద్వారా వారిని ప్రోత్సహించండి.
• ‘Natural Consequences’ అనుభవించనివ్వండి: బాటిల్ నింపకపోతే స్కూల్లో వేసినట్టవుతుంది – ఇది తల్లిదండ్రులు సూటిగా బోధించకపోయినా, జీవితం తానే నేర్పుతుంది.
• గుర్తించి, మెచ్చుకోండి: “నువ్వే నీ పనులు సర్దుకున్నావు, నాకెంత గర్వంగా అనిపించింది!” అన్న చిన్న మాటలు పిల్లలో మోటివేషన్ను పెంచుతాయి.

పిల్లల మనస్సుల్లో “ఇది నా బాధ్యత” అన్న భావన చిగురించాలంటే, మనం వారిని నమ్మాలి, అవకాశాలివ్వాలి. బాధ్యత అనేది ఒత్తిడి కాదు; అది గౌరవం. పిల్లలు దాన్ని అలవర్చుకుంటే, భవిష్యత్తులో వారు ఎదుగుతున్నప్పుడు తమ జీవితం పట్ల కూడా బాధ్యతగా ఉంటారు.

4. సమస్యలను స్వాభావికంగా పరిష్కరించగల గుణం (Problem Solving Attitude):

ఇవాళ్టి పిల్లలకి ఎన్నో సౌకర్యాలు, అప్లికేషన్లు, సహాయకులు ఉన్నా.. ఒక చిన్న అడ్డంకి వచ్చినా ఆగిపోవడం, ఏడవడం లేదా వెంటనే “నీవు చెప్పు అలా చేస్తాను” అని వేచి ఉండటం కనిపిస్తుంటుంది.

ఇది పిల్లల తలంపుల లోపం కాదు – మనం వారికి ఎప్పుడూ పరిష్కారాలు ఇస్తూ పోస్తున్నప్పుడే వారు ఆత్మనిర్భరంగా ఆలోచించాలనే అవసరం తగ్గిపోతుంది. అందుకే, ఈ తరం పిల్లల్లో సమస్యలపై ఆలోచించే, పరిష్కరించే శక్తిని పెంపొందించడమంటే వారిని ముందుకు నడిపే గొప్ప బహుమతిని ఇవ్వడమే.

తల్లిదండ్రులుగా మనము ఏమి చేయాలి?

• తక్షణమే పరిష్కారం ఇవ్వొద్దు: వారు ఏదైనా సమస్య చెప్పినప్పుడు – “ఇది ఎలా చేయచ్చో నీకు ఏమైనా ఐడియా ఉందా?” అని మొదట వారినే ఆలోచించనివ్వండి.
• ఒక సమస్యకు మూడు పరిష్కారాలు ఆలోచించమని చెప్పండి: ఇది వారి మెదడులో వివిధ దిశలలో ఆలోచించేందుకు సహాయపడుతుంది.
• సాధారణ సన్నివేశాలతో ఆటలు ఆడండి: “వర్షం వచ్చేసరికి స్కూల్ బస్సు రాలేదు. నీవు ఏమి చేస్తావు?” వంటి రోజువారీ జీవితం నుండి సన్నివేశాలు తీసుకుని చిన్న చర్చలు చేయండి.
• విఫలమైన పరిష్కారాలపైనా చర్చించండి: “ఆ ప్రయత్నం పని చేయలేదు కదా. ఇంకేం చేయొచ్చు అనుకుంటున్నావు?” అని ప్రశ్నించడం ద్వారా తార్కికంగా ఆలోచించే దిశలో ప్రోత్సహించండి.
• తీర్మానాలు తీసుకున్నప్పుడు వారిని గౌరవించండి: చిన్న విషయాల్లోనైనా పిల్లల నిర్ణయాలను పాటించడం వల్ల వారిలో విశ్వాసం పెరుగుతుంది.

పిల్లల సమస్యలను మనం తేలికగా పరిష్కరించడం కన్నా, వారు వాటిని ఎదుర్కొనడానికి మనం తోడుగా ఉండడమే పెద్ద సహాయం. ఆత్మవిశ్వాసంతో, స్వతంత్రంగా ఆలోచించగల శక్తిని కలిగిన పిల్లలు రేపటి ప్రపంచాన్ని తీర్చిదిద్దగలుగుతారు.

5. మానసిక స్థిరత్వాన్ని పెంపొందించుకోవడం (Emotional Resilience):

ఈ రోజుల్లో పిల్లల్లో కనిపిస్తున్న ప్రధాన సమస్యలలో ఒకటి – తక్కువ సహనశక్తి, చిన్న అవమానానికే తీవ్ర స్పందన, అసహనంతో కూడిన తాపత్రయం. ఇది వాళ్లు ఎమోషనల్గా బలహీనులని కాదు; మానసిక స్థిరత్వాన్ని అభివృద్ధి చేసేందుకు దారులు చూపాల్సిన అవసరం ఉందని సంకేతం.

తల్లిదండ్రులుగా మనము ఏమి చేయాలి?

• భావాలను గుర్తించే అవకాశం ఇవ్వండి: “ఇప్పుడు నీవు కోపంగా ఉన్నావా? లేక బాధగా?” అని ప్రశ్నించండి. ఇది వాళ్లు తమ భావాలను స్పష్టంగా అర్థం చేసుకోవడంలో సహాయపడుతుంది.
• భావాలు తప్పు కావు అనే విషయాన్ని నొక్కండి: “కోపం రావడం సహజం. దాన్ని ఎలా నిర్వహించావో అదే ముఖ్యమైనది” అనే విధంగా వారిని అర్థం చేసుకోండి.
• పెద్దవాళ్లలా కాకుండా పిల్లల స్థాయిలో ఊరట ఇవ్వండి: ఒక్కోసారి గట్టి మాటలు కాకుండా, ఓ గట్టి హగ్గూ, ఓ చిన్న నవ్వుతో పిల్లలు తేరుకుంటారు.
• విఫలతలు కూడా సాధారణమేనని చెప్పండి: ఓటములు జీవిత భాగమని, వాటి నుంచి నేర్చుకోవడమే విజయానికి తొలి అడుగని వివరించండి. చిన్నపాటి ఆటల్లో గెలుపోటముల్ని ఆటలా తీసుకోవడం నేర్పండి.
• నిత్య జీవితంలో చిన్న ధ్యానాన్నితీసుకోవండి: ఒక నిమిషం నిశ్శబ్దంగా కూర్చోవడం, పుస్తకం చదవడం, గాలి లోతుగా పీల్చడం వంటి చిన్న ఉపాయాలు మానసిక స్థిరతను పెంచుతాయి.

మనసు ఎంత బలంగా ఉంటే, ప్రపంచం చూపించే ఒత్తిడులు అంత తేలికగా ఎదుర్కొనగలం. పిల్లల మనసు ఇప్పుడు పెరుగుతున్న విత్తనంలా ఉంటుంది – మనం వాళ్లకు స్థిరతనూ, నమ్మకాన్నీ, ప్రేమనూ ఎరువుల్లా అందిస్తే, వారు ఎదుటి గాలులన్నీ ఎదుర్కొంటూ ప్రబలంగా ఎదుగుతారు.

ముగింపు – ఇవే పిల్లల భవిష్యత్తుకు చిన్నదైన గొప్ప బహుమతులు:

మన పిల్లలకు గొప్ప విద్య, మంచి స్కూళ్లు, ట్యుటార్లు అన్నీ మనం అందించగలం. కానీ జీవితం ఎదురించే సవాళ్ళను ఎదుర్కొనగల లక్షణాలను, మనసుకు ధైర్యాన్ని, ఇతరులతో సద్వినయంగా మెలగడాన్ని నేర్పించేది మనమే.

మన ప్రేమ, మన సహనం, మన చూపు మారితే పిల్లల దృష్టికోణం కూడా మారుతుంది. ఇవాళ మనం నాటే ఈ చిన్న నైపుణ్యాలు అనే ఈ విత్తనాలు, వారికి కావాల్సిన ఆయుధాలుగా మారి వారికి గొప్ప శక్తిని ఇస్తాయి వారి జీవితాన్ని వాళ్ళ గమ్యస్థానాల వైపుకు నడిపిస్తాయి, మన పిల్లల్ని ఒక ఉన్నతమైన స్థానంలో కూర్చోబెడతాయి.

(వచ్చే వారం మరో టాపిక్‌తో కలుద్దాం)