నగ్మే, కిస్సే, బాతేఁ, యాదేఁ – ఆనంద్ బక్షి జీవితం, పాటలు-15

[శ్రీ రాకేశ్ ఆనంద్ బక్షి రచించిన ‘నగ్మే, కిస్సే, బాతేఁ, యాదేఁ – ది లైఫ్ అండ్ లిరిక్స్ ఆఫ్ ఆనంద్ బక్షి’ అనే ఆంగ్ల పుస్తకాన్ని అనువదించి పాఠకులకు అందిస్తున్నారు కొల్లూరి సోమ శంకర్.]

అధ్యాయం 7 – 1959-1967- మూడవ భాగం

1965

ఆయన నాల్గవ సంతానం, రెండవ కుమార్తె, రాణి (కవిత), హోలీ పండుగ రోజున, మార్చి 17, బుధవారం, రాత్రి 9.38 గంటలకు బొంబాయిలో జన్మించింది.

17. ‘పర్‌దేశియోంసే   నా అఖియాఁ మిలానా, పర్‌దేశియోం కో హై ఏక్ దిన్ జానా’– జబ్ జబ్ ఫూల్ ఖిలే (1965); సంగీతం కళ్యాణ్‌ జీ-ఆనంద్‌ జీ.

ఈ పాట సాడ్ వెర్షన్‌లో, పాత్రధారి, తాను మోసగించబడి, వదిలివేయబడినట్లు భావించి, ‘ప్యార్ సే అప్నే యే నహీ హోతే, యే  పత్థర్ హైఁ యే నహీఁ రోతే, ఇన్ కే లియే నా ఆంసూ బహానా.., నా యే బాదల్, నా యే తారే, యే కాగజ్ కే ఫూల్ హైఁ సారే, ఇన్ ఫూలోం కే క్యా బాగ్ లగానా’ అని విలపిస్తాడు.

‘నా కెరీర్ “పరదేసియోన్ సే నా అఖియాన్ మిలానా” విజయంతో ఊపందుకుంది. మొదటిసారి ఛాయా గీత్ (దూరదర్శన్)లో అది ప్రసారం అయినప్పుడు మన్మోహన్ దేశాయ్ కూడా నన్ను ప్రశంసించారు.’

ఆనంద్ బక్షి, మన్మోహన్ దేశాయ్ 1970ల మధ్యకాలం నుండి కలిసి పనిచేయడం ప్రారంభించారు, అమర్ అక్బర్ ఆంథోనీతో సహా ఏడు చిత్రాలలో ఆదర్శప్రాయమైన కృషి చేశారు.

18. ‘ఏక్ థా గుల్ ఔర్ ఏక్ థీ బుల్‍బుల్, దోనోం చమన్ మే రహతే థే, హై యే కహానీ బిల్‍కుల్ సచ్చీ, మేరే నానా కహతే థే’ – జబ్ జబ్ ఫూల్ ఖిలే.

ఈ పాట సినిమా కథ మొత్తాన్ని సంగ్రహంగా చెబుతుంది. బక్షి ఈ కథ మూలాలను ధృవీకరించిన్న విధానం నాకు చాలా ఇష్టం.. “మేరా నానా కహతే థే (మా తాతగారు చెప్పినట్లుగా)”. ఇది నాన్న నా మేనల్లుళ్లకు, మేనకోడళ్లకు వారి వార్షిక వేసవి సెలవులలో చెప్పే అనేక కథలను గుర్తు చేస్తుంది – ఆయన వారికి తాతయ్య కదా. ఆయన ఒక అద్భుతమైన కథకుడు, వారు నిద్రపోయేలా కథనం వేగాన్ని తగ్గించే వరకు వారు ఉత్సాహంగా ఉంటారు.

19. ‘యే సమాఁ సమాఁ హై యే ప్యార్ కా, కిసీ కే ఇంతజార్ కా, దిల్ నా చురా లే కహీఁ మేరా, మౌసమ్ బహార్ కా’ – జబ్ జబ్ ఫూల్ ఖిలే.

ఈ పాటలోని ఒక చరణం నాకు సిపాయి ఆనంద్ ప్రకాష్ బక్షి రాసుకున్న ‘మాసూమ్ సప్నే’, ఏదో ఒక రోజు కళాకారుడిగా మారాలన్న ఆయన ‘జీవిత లక్ష్యం’ గుర్తుచేస్తుంది. ‘బస్నే లగే ఆంఖోం మే కుఛ్ ఐసే సప్నే, కోయీ బులాయే జైసే నైనోం సే అప్నే, యే సమాఁ, సమాఁ హై యే ప్యార్ కా, కిసీ కే ఇంతజార్ కా..’

20. ‘నా నా కర్తే ప్యార్ తుమ్హీ సే కర్ బైఠే, కర్నా థా ఇన్‍కార్ మగర్, ఇక్‌రార్ తుమ్హీ సే కర్ భైఠే’ – జబ్ జబ్ ఫూల్ ఖిలే.

ఈ పాటలోని ఒక చరణంలో, ప్రేయసి పాత్ర తన ప్రియుడిని ఆప్యాయతతోనూ, కాస్తంత అహంకారంతో ఆటపట్టిస్తుంది, ‘కోయి దిల్ నా దేగా, అనాడి అన్‌జాన్ కో, హమ్ నే దే దియా హై, తో మానో ఎహసాన్ కో..’.

‘యహాఁ మై అజ్‌నబీ హూఁ’ పాట అదే చిత్రంలోని సంతోషకరమైన మరియు శృంగారభరితమైన పాటల వలె ప్రజాదరణ పొందలేదు, అయినప్పటికీ అది విమర్శకుల ప్రశంసలను అందుకుంది. దీనిలో, బక్షి – తాను రెండుసార్లు బొంబాయిలో విఫలమయ్యానని భావించి, ఢిల్లీకి తిరిగి రావాలనుకున్నప్పుడు అనుభవించిన వేదనను వ్యక్తపరుస్తారు: ‘నహీఁ దేఖా, పెహేలే కహీఁ, యే సమాఁ, కే మై భూల్ సే, ఆ గయా హూ కహాఁ.’ ఆయన ఈ పాటను తన స్వంత ఆనందం కోసం ఒక కవితగా రాసుకున్నారు, తరువాత దానిని సినిమా కథకు అనుగుణంగా మార్చుకున్నారు.

ఈ చిత్రంలోని అన్ని పాటలు సూపర్ హిట్ అయ్యాయి. ‘ఏక్ థా గుల్ ఔర్ ఏక్ థీ బుల్‌బుల్’ విన్నప్పుడు, ఒక పాట సినిమా మొత్తం కథను ఎలా వివరించగలదో నాకు మొదటిసారి అర్థమైంది. తర్వాత 1980లో ఒకే పాటలో ఒక సినిమా పూర్తి కథను నేను విన్నాను. అది ఆయన ‘కర్జ్’ సినిమా కోసం రాసిన పాట: ‘ఏక్ హసీనా థీ, ఏక్ దీవానా థా, క్యా ఉమర్, క్యా సమాఁ, క్యా జమానా థా..’ సుభాష్ ఘాయ్ చెప్పినట్లుగా, రికార్డింగ్ అకస్మాత్తుగా మరుసటి రోజు షెడ్యూల్ చేయబడినందున, డిమాండ్ మేరకు, రాత్రి పూట, ఒకటి లేదా రెండు గంటల్లోనే నాన్న ఈ పాటను రాశారు.

21. ‘ఓ దిల్ వాలోఁ, సాజ్-ఎ-దిల్ పే ఝూమ్ లో’ – లూటేరా; సంగీతం: లక్ష్మీకాంత్-ప్యారేలాల్.

22. ‘హమేఁ క్యా జో హర్సూం ఉజాలే హుయే హైఁ, కి హమ్ తో అంధేరోం కే పాలే హుయే హైఁ’. నమస్తే జీ; సంగీతం జి.ఎస్. కోహ్లీ.

ఈ పాటలో, ఆనంద్ బక్షి – ఓ దురదృష్టవంతుడిగా భగ్నహృదయుడిగా, వేదన నిండి ఉన్నప్పటికీ – ధైర్యంగా ఎలా ఉండాలా చెప్తారు. ‘కిసీ ఔర్ కా దిల్ జో యూం టూట్ జాతా, తో షాయద్ ఖుదా సే భీ వో రూఠ్ జాతా, హమీఁ హైఁ జో యే గమ్ సంభాలే హుయే హైఁ, కి హమ్ తో అంధేరోం కే పాలే హుయే హైఁ.’

23. ‘చాంద్ సీ మెహబూబా హో మేరీ, కబ్ మై నే ఐసా సోచా థా, హాఁ తుమ్ బిల్‍కుల్ వైసీ హో జైసా మై నే సోచా థా’– హిమాలయ్ కీ గోద్ మే; సంగీతం కళ్యాణ్ జీ – ఆనంద్ జీ.

నటుడు మనోజ్ కుమార్ ఒకసారి నాతో మాట్లాడుతూ ఇది తనకు ఇష్టమైన పాటల్లో ఒకటని చెప్పారు. ఈ సినిమాలన్నీ పెద్ద హిట్ అయ్యాయి. ఈ గీతంలో ఆనంద్ బక్షి – తన కలల రాణి దొరికినందుకు కథానాయకుడి ఆనందాన్ని వ్యక్తపరుస్తారు. ‘ఇస్ దునియా మే, కౌన్ థా ఐసా, జైసా మై నే సోచా థా, హాఁ తుమ్ బిల్‍కుల్ వైసీ హో జైసా మై నే సోచా థా.. మేరీ ఖుషియాఁ హీ నా బాతేఁ, మేరే ఘమ్ భీ సెహేనా చాహే… ఐసా హీ రూప్ ఖయాలోం మే థా, జైసా మై నే సోచాథా’. ఈ పాట నేటికీ ప్రజాదరణ కలిగి ఉంది, యూట్యూబ్‍లో మిలియన్ల కొద్దీ వీక్షణలను పొందింది.

24. ‘తూ రాత్ ఖడీ థీ ఛత్ పే, కి మై సమఝా కీ చాంద్ నికలా, బురా హో తేరా తుఝే దేఖ్ కే కోఠె సే మేరా పైర్ ఫిస్లా’ – హిమాలయ్ కీ గోద్ మే.

ఆనంద్ బక్షి స్వయంగా పంజాబ్‌లోని కోఠాలో, అంతే ఒకే కప్పు ఉన్న ఇంట్లో పెరిగారు. ఈ పాటలో నాయికానాయకులు ఒకరినొకరు ఆటపట్టించుకుంటున్నారు. ‘కట్ జాయే నా మేరీ జిందగీ, హో తేరీ కల్ పరసోం మే’ అని వృద్ధాప్యం వచ్చేలోపు తన ప్రేమను వ్యక్తపరచమని కథానాయకుడు నాయికను అడుగుతున్నాడు. ఆమె అతనిని తిరిగి ఆటపట్టిస్తుంది, ‘కల్ పరసోఁ మే బాత్ నహీ బన్‌తీ, బన్‌తీ హై జా కే బరసోం మే.’

25. ‘కంకరియా మార్ కే జగాయా, కల్ తూ మేరే సప్నోం మే ఆయా, బాల్మా, తూ బడా ఓ హై, జాలిమా  తూ  బడా ఓ హైఁ’ – హిమాలయ్ కీ గోద్ మే.

ఈ పాటలో, ఆ స్త్రీ పాత్ర తన హృదయంలోకి ఎవరో ప్రవేశించి తన కలల్లోకి వచ్చేసారని తెలివిగా చెప్తోంది. అతని గురించిన ప్రతి ఆలోచన ఆమెను కలవరపెడుతుంది, అయినప్పటికీ ఆమె ఆ అనుభూతిని చాలా ఆస్వాదిస్తున్నట్లు మనం చూడవచ్చు.

26. ‘నీంద్ నిగాహోం సే ఖో జాతీ హై, క్యూఁ కీ జవానీ మే హో జాతీ హై, ముహబ్బత్, ముహబ్బత్, ముహబ్బత్. ఔర్ ముహబ్బత్ జో హో జాతీ హై, జాన్ హీ జాతీ హై, ముహబ్బత్, ముహబ్బత్, ముహబ్బత్’. – లూటెరా; సంగీతం: లక్ష్మీకాంత్-ప్యారేలాల్.

ఈ పాటలో ఓ చరణంలో ఆనంద్ బక్షి – ప్రేమలో ఉన్నప్పుడు మనలో కలిగే ఆహ్లాదకరమైన సందిగ్ధతను, వాస్తవికత నుండి జనించే నిర్లిప్తతను వ్యక్తపరుస్తారు: ‘దునియా సే జుదాయీ కీ బాతేఁ, గుజారీ హైఁ ఐసీ రాతేఁ, జబ్ చాంద్ సితారే భీ సోయే రహే, హమ్ కో జగా కె యే సో జాతీ హై, క్యూఁ జవానీ మే  హో జాతీ హై, ముహబ్బత్, ముహబ్బత్, ముహబ్బత్.’

27. ‘ఓ దిల్ వాలోఁ సాజ్-ఎ-దిల్ పే ఝూమ్ లో’ – లూటేరా.

28. ‘కిసీ కో పతా నా చలే బాత్ కా, కి హై ఆజ్ వాదా ములాకాత్ కా, బురా హాల్ హై దిల్ కె జజ్బాత్ కా, కి హై ఆజ్ వాదా ములాకాత్ కా.’ – లూటెరా.

ఈ పాటను ఆనంద్ బక్షి తన విలక్షణమైన శైలిలో నిషేధించబడిన ప్రేమను వ్యక్తపరిచే నజ్మ్‌తో ప్రారంభిస్తారు. ‘ఛుపకే రఖ్నా మొహబ్బత్ కో ఇస్ జమానే సే, కీ ఆజ్ సాఁస్ భీ లేనా, కిసీ బహానే సే.’ తన ప్రేమికుడు తనను రక్షించడానికి త్వరలో వస్తాడని, ‘ముహబ్బత్ కీ ప్యాసీ, మిటేగీ ఉదాసీ, బనేగా ఫసానా కిసీ బాత్ కా, కి హై ఆజ్ వాదా ములాకాత్ కా’ అని ఆ స్త్రీ పాత్ర తన విశ్వాసాన్ని తెలియజేస్తుంది.

29. ‘సుల్తానా సుల్తానా, తూ నా గభ్‌రానా, మేరే ప్యార్ కో క్యా, రోకేగా జమానా, తోడ్ కే సబ్ దీవారేఁ, తుఝే లే కే జాయేగా దీవానా.. షమా ఉసీ మహఫిల్ మే జలేగీ జిస్‍మే హోగా పర్వానా’ – శ్రీమాన్ ఫంటూష్; సంగీతం: లక్ష్మీకాంత్-ప్యారేలాల్.

ఆనంద్ బక్షి ఈ పాటలో, 90వ దశకంలో వచ్చిన, తానే పాటలు రాసిన ఓ సినిమా పేరుని యథాతథంగా వ్యక్తం చేశారు: దిల్‌వాలే దుల్హనియా లే జాయేంగే.

30. ‘ప్యార్ కా ఫసానా, బనా లే దిల్ దీవానా, కుఛ్ తుమ్ కహే, కుఛ్ హమ్ కహేఁ, ఛోటీ సీ హై ఆజ్ కీ హమారీ ములాకాత్, యే నా హో కి జీ మై రహ్ జాయె జీ కీ బాత్.’ – తీస్రా కౌన్; సంగీతం: ఆర్.డి. బర్మన్

ఇది ఆర్.డి. బర్మన్ తో బక్షి చేసిన మొదటి సినిమా. ఈ పాట 1964 సెప్టెంబర్ 24న రికార్డ్ చేయబడింది. ఆ తర్వాత వారిద్దరూ తొంభై తొమ్మిది చిత్రాలకు పనిచేశారు.

(మళ్ళీ కలుద్దాం)