[‘శంతనూ – శర్మిష్ఠ’ సంచిక కోసం ప్రత్యేకంగా రచిస్తున్న సరికొత్త సినిమా పాటల శీర్షిక.]
మీరు ఎప్పుడయినా నీళ్లు లేకుండా స్నానం చేశారా?
ఉప్పు కారం వేయకుండా పచ్చడి చేసుకుని తిన్నారా?
ఏమిటీ పిచ్చి ప్రశ్నలు అని అడగకండి.
ఈ రెండు ప్రశ్నల తరువాత అడిగే ప్రశ్న వింటే ఈ పై రెండు ప్రశ్నలు ఎందుకు అడుగుతున్నామో బోధ పడుతుంది.
మీరు ఎప్పుడయినా సంగీతం లేని సినిమా చూసారా?
‘సంగీతం’ లేని సినిమా నీళ్లు లేని స్నానంలా, ఉప్పు కారం లేని పచ్చడిలా ఉంటుంది.
సినిమాలకు మాటలు రాని కాలం, శబ్దాలు లేని కాలంలో తెర పక్కన కూర్చుని సంగీత వాయిద్యకారులు, తెరపై కనబడే దృశ్యానికి అనుగుణంగా సంగీతం వినిపించేవారు. అంతే తప్ప శబ్దం లేని సినిమా, తొలి రోజుల్లో ఒకటి రెండు రీళ్ల సినిమాలు తప్ప ఎప్పుడూ లేవు. దీన్ని బట్టి సినిమాకు శబ్దాలు, సంగీతం ఎంత ప్రాధన్యమో అర్థమవుతుంది.
ముఖ్యంగా భారతీయ సినిమాలకు పాటలు ప్రాణం.
నటీనటుల గురించి మాట్లాడాలంటే ముందుగా వచ్చే ప్రస్తావన వారిపై చిత్రితమైన పాటలే. సినిమాల గురించి మాట్లడాలంటే ముందుగా చర్చించేది సినిమా లోని పాటలే. కొన్ని సినిమాల పేర్లు ఇంకా గుర్తున్నాయంటే ఆ సినిమాలోని పాటల వల్లనే. కొందరు కళాకారులు ఇంకా సజీవంగా సినీ ప్రేమికుల మనస్సుల్లో నిలిచి ఉన్నారంటే కారణం పాటలే. అనేక సినిమాలు వ్యాపారపరంగా విజయవంతం అయ్యాయంటే ప్రధాన కారణం పాటలే.
భారతీయ సినిమాలలో భాష ఏదైనా పాట ప్రధానం. హాలీవుడ్‌తో సహా ప్రపంచంలో ఇతర సినిమాలలో పాటకు ప్రాధాన్యం ఉన్నా, మన సినిమాలలో పాటలకు ఉన్నంత ప్రాధాన్యం వారి సినిమాలలో లేదు. వారి సినిమాలలో ‘శబ్దం’ ప్రాధాన్యం వహిస్తుంది. అది నేపథ్య సంగీతం కావచ్చు, దృశ్యాలలో వినిపించే ప్రత్యేకమైన శబ్దాలు కావచ్చు. శబ్దానికి అత్యంత ప్రాధాన్యం ఉంది.
సినిమాల్లో సంగీతానికీ, శబ్దానికీ ఎంతో ప్రాధాన్యం ఉందన్న విషయంలో ఎలాంటి సందేహం లేదు. కానీ సినిమాలలో సంగీతం గురించి, ముఖ్యంగా పాటల గురించి, పాటల చిత్రీకరణ గురించి లోతైన అధ్యయనం తక్కువే. మన దేశంలోనే కాదు, ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రేక్షకులున్న హాలీవుడ్, యూరోపియన్ సినిమాలలోనూ సంగీతం గురించి, తెరపై దృశ్య ప్రభావాన్ని ఇనుమడింపజేసే నేపథ్య సంగీతం గురించిన విశ్లేషణలు తక్కువే.
1980లో క్లాడియా గోర్బ్‌మన్ ‘Unheard Melodies’ అనే ఓ పుస్తకం రాసింది. దానిలో ఆమె “సినిమాల్లో సంగీతం ఆవశ్యకత ఏముంది? అసలు సినిమాపై సంగీతం ఎంత ప్రభావం చూపిస్తుంది?” అన్న ప్రశ్నను లేవదీయడంతో, పాశ్చాత్య దేశాలలో ‘ఫిల్మ్ మ్యూజికాలజీ’ అన్న ఒక కొత్త అధ్యయన అంశం పుట్టుకొచ్చింది. చరిత్ర, చిహ్నాలు, మానసిక విశ్లేషణ వంటి పలు విభిన్నమైన అంశాల అధారంగా సినిమాలలో వినిపించే సంగీతాన్ని, శబ్దాలను ప్రేక్షకులపై వాటి ప్రభావాన్ని విశ్లేషించింది. దాంతో సినిమాలో సంగీత ప్రభావాన్ని అధ్యయనం చేయటం వెల్లువయింది.
హాలీవుడ్‌లో సంగీతాన్ని వాడటానికీ, భారతీయ సినిమాలలో సంగీతాన్ని వాడటానికీ ప్రధానంగా కొన్ని తేడాలు ఉన్నాయి.
భారతీయ సినిమాలలో పాటలు ప్రాధాన్యం వహిస్తాయి. ప్రేక్షకులను పదేపదే సినిమా హాళ్ళకు రప్పించటమే కాదు, సినిమాను తరతరాలు సజీవంగా నిలపటంలో పాటలు అత్యంత ప్రాధాన్యం వహిస్తాయి. అందుకని, భారతీయ సినిమాల్లో పెద్ద పీట పాటలకే! పాటల ఆధారంగా సినీ సంగీత దర్శకులు, గాయనీ గాయకులు, గేయ రచయితలు, సినీనటులు అమరత్వం సాధించారు. సినిమా పాటల అమ్మకాలతో కంపెనీలు ఎదిగాయి, నిలుస్తున్నాయి.
ఇతర దేశాలలో పాటలకు ప్రాధాన్యం ఉన్నా, సినీ గీతాలకి ఇంత ప్రాధాన్యం లేదు. అందుకని వారి సినిమాల్లో నేపథ్య సంగీతానికి ప్రాధాన్యం ఎక్కువ. మనకు సినిమా పేరు పాటలో వచ్చి, టైటిల్ పాటలు ఉన్నట్టే, వారికి సినిమా సారాన్ని (థీమ్) ప్రతిబింబించే సంగీతానికి అత్యంత ప్రాధాన్యం. అక్కడ సినిమా సంగీతం గురించిన చర్చలు అధికంగా థీమ్ మ్యూజిక్, సన్నివేశాలలో వచ్చే నేపథ్య సంగీతం గురించి ఉంటాయి.
లారీ ఎం. టిమ్ తన పుస్తకం ‘Film Music: The Soul of Cinema’ లో “The first function in film scoring is where music can be used to either intensify or relax the pace of the film” అంటాడు.
ఇందుకు భిన్నంగా మన సినిమాల నిర్మాణంలో కొన్ని సందర్భాలలో స్క్రిప్టు కన్నా ముందుగా పాటలు తయారవుతాయి. పాటల చుట్టూ కథలు అల్లుతారు. హిందీ సినీ సంగీత దర్శకుడు ముందుగా పాటల బాణీలు సృజించి వినిపిస్తె, వాటిని నిర్మాతలు, నటులు, దర్శకులు ఎన్నుకునేవారు. ‘టీ సిరీస్’ సంస్థ కొన్ని సందర్భాలను ఊహించి పాటలు రికార్డ్ చేస్తే, తమకు కావల్సినవి నిర్మాతలు తీసుకునేవారు. అలా ముందు సృజించిన పాటలతో రూపొందించిన ‘ఆషికీ’ సూపర్ హిట్ అయింది. అందుకే ఒకప్పుడు ఫలానా సంగీత దర్శకుడు సంగీత దర్శకత్వం వహిస్తున్నాడంటే, సినిమాను డిస్ట్రిబ్యూటర్లు హాట్‍కేకుల్లా కొనేవారు. ప్రజలు పాటల కోసం ఎదురుచూసేవారు. శంకర్-జై కిషన్, ఆర్.డి. బర్మన్, లక్ష్మీకాంత్ – ప్యారేలాల్, ఎ.ఆర్. రెహమాన్ వంటి పేర్లు సినిమా విజయవంతం కావడానికి రహదార్లుగా భావించిన రోజులున్నాయి. దాంతో సంగీత దర్శకులు అనేకులు, పాటలను సృజించి, నేపథ్య సంగీతం బాధ్యతలను అసిస్టెంట్‌లకు అప్పగించేవారు. అందుకే ఇతర దేశాల సినిమాలో నేపథ్య సంగీతానికి ఉన్నంత ప్రాధాన్యం మన సినిమాలలో లేదు. అరుదుగా సినిమాల నేపథ్యం చర్చకు వస్తుంది. ఇది మన సినిమాలలో ‘పాట’ ప్రాధాన్యాన్ని స్పష్టం చేస్తుంది.
కానీ, పాటను అద్భుతంగా, ఆకర్షణీయంగా రూపొందిస్తే సరిపోదు. తెరపై ఆ పాట చిత్రీకరణ, పాట ప్రేక్షకుడిలో కలిగించిన ఊహకు దగ్గరగా ఉండి అలరించాలి. మధురమైన పాటకు మనోహరమైన దృశ్యం తోడైతేనే పాట ప్రభావం ఊహించిన దానికన్నా అధికంగా ఉంటుంది. పాట ప్రేక్షకుడి మనస్సులో స్థిర నివాసం ఏర్పర్చుకుంటుంది. ప్రేక్షకుల ఆశలను పాట చిత్రీకరణ అందుకోవటం అనే అంశం గురించి ఒక చక్కని ఉదాహరణ ఉంది.
హిందీ సినిమాల్లో గాయక-నట కాంబినేషన్‍లకు ఎంతో విలువ ఉండేది ఒకప్పుడు. అలాంటి ఒక జంట ముకేష్ – రాజ్‍కపూర్. ముకేష్ స్వరం వినబడగానే రాజ్‍కపూర్ గుర్తుకువచ్చేవాడు ప్రేక్షకులకు. ఇతర గాయకులు ఎంత బాగా పాడినా, రాజ్కపూర్కు ముకేష్ స్వరం వినబడితేనే ప్రేక్షకులు మెచ్చేవారు.
‘జాగ్తే రహో’ అనే సినిమాలో రాజ్‍కపూర్ నటించాడు. ఆ సినిమా విడుదలకు ముందే ముకేష్ పాడిన ‘జిందగీ ఖ్వాబ్ హై’ అనే పాట విడుదలై సంచలనం సృష్టించింది. రాజ్‍కపూర్ హీరో కావటంతో, ఆ పాట రాజ్‍కపూర్‌పై చిత్రితమవుతుందని ప్రేక్షకులు భావించారు. పెద్ద ఎత్తున సినిమాకు వెళ్ళారు. కానీ తెరపై రాజ్‍కపూర్ బదులు ‘మోతీలాల్’ పాట పాడుతూ కనిపించేసరికి ప్రేక్షకులు తీవ్రమైన నిరాశకు గురయ్యారు. సినిమా పట్ల విముఖులయ్యారు. దాంతో సినిమా చతికిలపడింది. ఆ సినిమాలో రాజ్కపూర్కు ఒక్క పాట కూడా లేదు.
‘జాగ్తే రహో’ విఫలమవడానికి ఎన్నో కారణాలు చెప్తారు కానీ ప్రధాన కారణం సూపర్ హిట్ పాట ‘జిందగీ ఖ్వాబ్ హై’. అలాగే ఘంటసాల స్వరం లేని ఎన్.టి.ఆర్., నాగేశ్వరరావు లకు ఇతరులెంత గొప్పగా పాడినా మెచ్చటం కష్టం.
అందుకే ‘జంజీర్’ సినిమాలో హీరోకు పాటలు లేవని తెలిసి, దేవ్ ఆనంద్ సినిమాలో నటించేందుకు ఇష్టపడలేదు. “పాటలు లేని నన్ను ఎవ్వరూ చూడరు” అన్నాడు. ఇలాంటి సందర్భాలు అనేకం. దీన్ని బట్టి పాటలు మన సినిమాలకు ‘ఊపిరి’, ‘ప్రాణం’ వంటివని అర్థం చేసుకోవచ్చు.
వారం వారం ‘సంచిక’ ద్వారా మీకు అందే ఈ వ్యాసాలలో సినిమా పాటలు, పాటల చిత్రీకరణ వంటి అంశాల విశ్లేషణతో పాటు సినిమాలలో నేపథ్య సంగీత ప్రాధాన్యం, ధ్వనుల ప్రభావం వంటి విషయాల గురించి విశ్లేషణ, వివరాలు, విశేషాలు అందుతాయి. ఈ శీర్షిక వినోదంతో పాటు సినీరంగానికి సంబంధించిన అనేక విషయాలను, సాంకేతిక పరిభాషలో కాక, సరళమైన రీతిలో అందిస్తుంది. ఈ శీర్షికపై మీ అభిప్రాయాలు, విమర్శలు, సలహాలు, సూచనలు అందించి శీర్షికను మరింత మెరుగుపరిచి అందించే వీలు కలిగిస్తారని ఆశిస్తున్నాం.
