[స్వాతంత్ర్య దినోత్సవం సందర్భంగా ‘జాతీయవాదం – స్వామీ వివేకానంద’ అనే వ్యాసాన్ని అందిస్తున్నారు ఎన్. సాయి ప్రశాంతి.]
మన దేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చి 75 సంవత్సరాలు దాటిపోయాయి. త్రివర్ణ పతాకాన్ని ఊపుతూ ‘భారత్ మాతా కీ జై’, ‘జై హింద్’ వంటి నినాదాలు చేయడం ఇప్పుడు వీధి మూలల జాతీయవాద చిహ్నాలుగా మారాయి. ఈ సందర్భంలో, భగత్ సింగ్, చంద్రశేఖర్ ఆజాద్, మహాత్మా గాంధీ, సుభాష్ చంద్రబోస్ వంటి దేశభక్తుల జీవితాలను, కాలాలను మనం ఎలా చూడాలి? మన దేశభక్తి వ్యక్తీకరణలు ఈ సాధారణ నినాదాన్ని దాటి మరింత నిర్మాణాత్మకంగా, ఉపయోగకరంగా మారగలవా?
తమ జీవితంలోని ప్రతి క్షణాన్ని మన దేశ ప్రగతి కోసమే జీవించాలని విశ్వసించే మన జాతీయ వీరులు ఎందరో స్వామీ వివేకానంద నుండి స్ఫూర్తి పొందారని పేర్కొన్నారు. నేటికీ మనలో చాలా మంది స్వామీ వివేకానందను భారతదేశపు గొప్ప జాతీయవాదులలో ఒకరిగా పరిగణిస్తూనే ఉన్నారు. స్వామీజీ జాతీయవాదాన్ని ఎలా వివరిస్తారు?
1897లో స్వామీజీ రెండవ పశ్చిమ పర్యటనకు ముందు జరిగిన ఒక సంఘటన ఈ విషయాన్ని వివరిస్తుంది. కరువు, బాధలతో విజృంభిస్తున్న సమయమది. స్వామీజీ ఆలోచనలు బాధితులపై ఉన్నాయి. బాధపడుతున్న ప్రజల రోదనలు వారి హృదయానికి గుచ్చుకున్నట్లు అనిపించింది. వారి బాధను, ఇబ్బందులను తగ్గించాలనే కోరిక ఆయనలో అధికమైంది. ప్రజల జీవితాలను మెరుగుపరిచే మార్గాల గురించి ఆ సమయంలో ఆయన మాట్లాడిన మాటలకు ప్రతి ఒక్కరూ – తన తోటివారి పట్ల ఆయనకున్న అమితమైన ప్రేమను చూసి ఆశ్చర్యపోయారు. వేదాంతశాస్త్రం, తత్వశాస్త్రం గురించి చర్చించడానికి వచ్చిన పండితులు – ఆయన కరుణ వరదలో కొట్టుకుపోయారు. వారికి అల్పంగా అనిపించిన విషయాలు దాదాపు మొత్తం చర్చనీయాంశాన్ని తీసుకున్నాయి. ఉదాహరణకు, బహుశా ఈ సమయంలోనే హితవాది గౌరవప్రదమైన సంపాదకుడు పండిట్ సఖారం గణేష్ దేవస్కర్ ఇద్దరు మిత్రులతో కలిసి స్వామివారి దర్శనానికి వచ్చారు. వారిలో ఒకరు పంజాబ్‍కు చెందినవారని తెలుసుకున్న స్వామి వారితో ఆ ప్రావిన్స్ అవసరాలు, ముఖ్యంగా ఆ ప్రాంతంలో ఆహార కొరత, దానిని ఎలా పరిష్కరించాలో గురించి మాట్లాడటం ప్రారంభించారు. సంభాషణ పేదలకు విద్యను అందించడం, సాధారణంగా వారి భౌతిక మరియు సామాజిక పరిస్థితులను మెరుగుపరచడం అనే సమస్యపై ఉన్నత వర్గాల కర్తవ్యంగా మారింది. బయలుదేరే ముందు, పంజాబీ అతిథి మర్యాదపూర్వకంగా ఈ క్రింది మాటలలో తన విచారాన్ని వ్యక్తం చేశాడు: “సార్, మేము వివిధ మతపరమైన బోధనలను వినాలనే ఆశతో మిమ్మల్ని చూడటానికి వచ్చాము. కానీ దురదృష్టవశాత్తు, మన సంభాషణ ప్రాపంచిక అంశాలపైకి మళ్లింది. సమయం వృథా అని నేను అనుకుంటున్నాను” అన్నాడు. అది విన్న స్వామీజీ చాలా సీరియస్ అయ్యి – “అయ్యా, నా దేశంలో ఒక వీధి కుక్క కూడా ఆహారం లేకుండా ఉండిపోతే, దానిని పోషించడం, దాన్ని చూసుకోవడం నా మతం. మిగతావన్నీ మతపరమైనవి లేదా తప్పుడు మతం” అన్నారు. స్వామీజీ ఆవేశపూరిత మాటలకు ముగ్గురు అతిథులు మౌనంగా ఉండిపోయారు. ఆయన మరణించిన చాలా సంవత్సరాల తర్వాత, పండిట్ దేవస్కర్, ఈ సంఘటనను వివరిస్తూ, ఈ మాటలు తన మనసులో ఎప్పటికీ నిలిచిపోయాయని, నిజమైన దేశభక్తి అంటే ఏమిటో తనకు మొదటిసారి అర్థమయ్యేలా చేశారని చెప్పారు.
మరొక సందర్భంలో, ఉత్తర భారతదేశం నుండి ఒక పండితుడు స్వామీజీతో వేదాంతాన్ని చర్చించడానికి వచ్చాడు. విస్తృతమైన కరువు నేపథ్యంలో స్వామీజీ తన నిస్సహాయతను చూసి చాలా కృంగిపోయారు. ఆ పండితుడికి గ్రంథాలను గురించి చర్చించడానికి కనీసం అవకాశం కూడా ఇవ్వకుండా, “పండిట్‍జీ, మొదట ప్రతిచోటా ఉన్న భయంకరమైన బాధలను తగ్గించడానికి ప్రయత్నించండి, ఆహారం కోసం ఏడుస్తున్న, ఆకలితో ఉన్న దేశవాసుల హృదయ విదారకమైన ఆర్తనాదాలను విని, వారి బాధలను తీర్చండి; అప్పుడు వేదాంతాన్ని చర్చించడానికి నా దగ్గరకు రండి. ఆకలితో చనిపోతున్న వేలాది మందిని రక్షించడానికి మీ మొత్తం జీవితాన్ని, ఆత్మను వినియోగించటం – ఇది వేదాంత మతం యొక్క సారాంశం” అని అన్నారు.
దేశం నైతిక అధోకరణం, అవినీతి, విలువలతో కూడిన నాయకత్వం లేకపోవడం, మానవ క్రూరత్వం రాజ్యమేలుతున్న తరుణంలో, విచ్ఛిన్నకర శక్తులు ఏకం కాకుండా నిరంతరం తపిస్తున్న తరుణంలో మనకు కావలసింది స్వామి వివేకానంద స్ఫూర్తి. దేశభక్తి జాతీయవాదంగా వ్యాఖ్యానించబడుతోంది. ఇవి కేవలం ప్రజల మనోభావాలు మాత్రమే కాదు, స్వామీజీ లోతైన, ఆచరణాత్మకమైన నమ్మకాన్ని నిర్దిష్ట చర్యగా మార్చాయి. ఈ సానుకూల చర్యలో వితంతువు కన్నీళ్లు తుడవడం, అనాథ నోటికి ఆహారం ఇవ్వడం వంటివి ఉన్నాయి. పేదరికం, సాంఘిక దురాచారాలకు వ్యతిరేకంగా యుద్ధం చేయడం, అన్ని ప్రజా వ్యవహారాలలో న్యాయం, నిష్పాక్షికతను నెలకొల్పడానికి నిరంతరం కృషి చేయడం స్వామీజీ మన నుంచి ఆశించినవి.
స్వామీ వివేకానంద యొక్క ఈ దార్శనికతను మనం నిజం చేసినప్పుడే నవ భారతదేశం ఆవిర్భవిస్తుంది.
