ధర్మమే జీవనాధారం

[శ్రీ సి.హెచ్. ప్రతాప్ గారి ‘ధర్మమే జీవనాధారం’ అనే రచనని అందిస్తున్నాము.]

ధర్మార్థ, కామ, మోక్షాలను పురుషార్థాలుగా శాస్త్రం ప్రవచించింది. వీటిలో అగ్రస్థానంలో నిలిచింది ధర్మం. ధర్మం అంటే కేవలం దేవాలయ దర్శనం, తీర్థయాత్రలు, దానధర్మాలు మాత్రమే కాదు. ఇవన్నీ ధర్మసాధనలో భాగమైన ప్రక్రియలు మాత్రమే, కానీ ఇవే మానవులను దైవత్వం వైపు నడిపించలేవు. ఈ ప్రపంచానికి ఆధారభూతమైన దివ్యత్వంతో ఏకమయ్యేందుకు ఉపయోగపడే ఆచరణలే నిజమైన ధర్మసాధనలో భాగమవుతాయి. ఈ సత్యాన్ని వివరించే అనేక శ్లోకాలు మనకు వేదశాస్త్రాలలో లభ్యమవుతున్నాయి.

శ్లోకం 1
ధారణాద్ ధర్మమిత్యాహుః ధర్మో ధారయతే ప్రజాః।
యస్యాధారణ సంయుక్తం స ధర్మ ఇతి నిశ్చయః॥
(మహాభారతం – కర్ణపర్వం 69.58)

ధారణాత్ ధర్మం – దేనిని ఆచరించటం వల్ల మనం పడిపోకుండా నిలబడతామో, అదే ధర్మం.

ధర్మో ధారయతే ప్రజాః – ధర్మమే సకల ప్రజలను, ప్రపంచాన్ని నిలబెట్టి పోషిస్తుంది.

యస్యాధారణ సంయుక్తం స ధర్మ ఇతి నిశ్చయః – దేనిలోనైతే నిలబెట్టే, సమతుల్యం చేసే శక్తి ఉంటుందో, అదే నిజమైన ధర్మం.

ధర్మం అనేది కేవలం నియమం కాదు, అది లోకంలో వ్యవస్థను, సమతుల్యతను, సుస్థిరతను నిలబెట్టే మూలసూత్రం. ధర్మాన్ని ఆచరించడం ద్వారానే సమాజం, వ్యక్తులు, జీవులు రక్షించబడతారు.

శ్లోకం 2
ఏక ఏవ సుహృద్ధర్మో నిధనేఽప్యనుయాతి యః।
శరీరేణ సమం నాశం సర్వమన్యత్తు గచ్ఛతి॥
(మనుస్మృతి – 8.15)

అంటే – మనిషి మరణించిన తరువాత కూడా అతనిని అనుసరించే ఏకైక స్నేహితుడు ధర్మమే. శరీరంతో పాటు ధనం, బంధువులు, భౌతిక వస్తువులు అన్నీ నశించిపోతాయి. మనిషి జీవితంలో సంపాదించిన భౌతిక సంపద, బంధుత్వాలు దేహం చనిపోయిన తరువాత అతనితో రావు. కానీ అతను ఆచరించిన ధర్మం – సత్కర్మలు, నీతి, సత్యం – మాత్రమే మరణానంతరం కూడా వెంట వస్తాయి; అవే జీవుడికి ఉత్తమ గతిని నిర్ణయిస్తాయి.

ధర్మం మానవ జీవిత వృక్షానికి మూలాధారమైన వేరు వంటిది అని వేదాంతం చెబుతోంది. చెట్టు ఇచ్చే పళ్లను మాత్రమే చూసేవారు, వాటినే కోరుకునేవారు చెట్టు ఉనికికి మూలమైన వేర్ల ప్రాముఖ్యతను గుర్తించలేరు. వారి దృష్టి కేవలం ఫలాలపైనే ఉంటుంది. కానీ చెట్టు ఒక విత్తనం స్థితి నుంచి ఎదిగి పెద్ద వృక్షమై మధురమైన పళ్ళు ఇవ్వగలుగుతుందంటే – అది భూమి అనే ప్రకృతి తల్లి ద్వారా వేళ్లలోకి ప్రవహించే నీటి శక్తివల్లే.

అదే విధంగా మానవ జీవితంలో శాశ్వతమైన సంతోషం, సంతృప్తి, సుస్థిరత అనే ఫలాలు లభించాలంటే ముందుగా ధర్మం అనే బలమైన వేరును నాటుకోవాలి. సత్యం, నీతి, నిజాయితీ, విధి నిర్వహణ – ఇవే ఆ ధర్మపు వేళ్లు. ఒక వ్యక్తి ధర్మంగా జీవిస్తేనే భగవంతుని కరుణ, సామాజిక గౌరవం, ఆత్మశాంతి అనే జలధారలు అతని జీవితంలోని అన్ని భాగాలకు చేరి, జీవన వృక్షాన్ని బలంగా, పుష్టిగా పెంచుతాయి.

ధర్మాన్ని విస్మరించి కేవలం అధర్మ మార్గాలలో తక్షణ లాభాలను కోరుకునేవారు వేర్లు లేని చెట్టు కొమ్మను పట్టుకున్నట్టే. ఆ కొమ్మ తాత్కాలికంగా ఫలం ఇవ్వవచ్చు కానీ, చెట్టు వేర్లు ఎండిపోతే మొత్తం చెట్టు పడిపోతుంది. అప్పుడు వారు కూడా పతనమవుతారు.

శాశ్వత ఆనందం, విలువైన జీవితం అనేవి ధర్మం అనే వేరు బలం మీదే ఆధారపడి ఉంటాయి. మన జీవన వృక్షానికి ధర్మం అనే నీటిని అందించకుండా కేవలం ఫలాలను అనుభవించాలనుకోవడం ప్రకృతి విరుద్ధం. కర్మ అనే జీవిత వృక్షం ధర్మం అనే నీటిపైనే ఆధారపడి ఉంటుంది. ఈ మర్మం తెలిసి మానవుడు ప్రవర్తించినప్పుడే అతని జీవితం సార్థకమవుతుంది.

ధర్మం ఒక నియమం కాదు – అది జీవన శ్వాస. అది మానవుణ్ణి దైవానికి, సృష్టిని సృష్టికర్తకు కలిపే అనుసంధానం. ధర్మమే ఆధ్యాత్మిక స్థిరత్వానికి, సామాజిక న్యాయానికి, వ్యక్తిగత ఆనందానికి మూలాధారం. కాబట్టి, ధర్మమే నిజమైన జీవనాధారం.