[శ్రీ సి.హెచ్. ప్రతాప్ గారి ‘అంతఃకరణ శుద్ధి’ అనే రచనని అందిస్తున్నాము.]
సూక్ష్మ శరీరంలో ఒక ప్రధాన భాగం అంతఃకరణం. సాధారణంగా దీన్ని ‘మనస్సు’గా సులభతరం చేస్తారు గాని, వాస్తవానికి ఇది మనసు, బుద్ధి, చిత్తం, అహంకారం అనే నాలుగు తత్త్వాల సమ్మేళనం అని పతంజలి యోగసూత్రాలు తెలియజేస్తున్నాయి. ‘అంతః’ అంటే లోపల, ‘కరణం’ అంటే కారణం లేదా అవయవం. కాబట్టి అంతఃకరణం అనేది మన ఆలోచనలు, భావోద్వేగాలు, నిర్ణయాలు, స్మృతులు అన్నిటిని నియంత్రించే అంతర్గత యంత్రాంగం. దీని స్వరూపం పవిత్రంగా ఉంటే జీవితం సత్యసంధంగా, ధార్మికంగా ఉంటుంది.
‘శుద్ధి’ అనే పదానికి సంస్కృతంలో కల్మష విముక్తి అనే అర్థం ఉంది. కాబట్టి అంతఃకరణ శుద్ధి అంటే మనసులోని దురాశలు, అసత్యం, మోహం, లోభం, అహంకారం వంటి మలినాలను తొలగించడం, ఆత్మను పావనంగా నిలిపివేయడం. భౌతిక శరీరానికి స్నానం, శుభ్రత ఎంత అవసరమో, అంతర్గత శరీరమైన అంతఃకరణానికి శుద్ధి అంతకన్నా అవసరం.
శ్రీమద్భగవద్గీతలో యోగులు ఆచరించవలసిన విధానాన్ని ఇలా చెబుతుంది:
“కాయేన మనసా బుద్ధ్యా, కేవలైరిన్ద్రియైరపి।
యోగినః కర్మ కుర్వన్తి, సఙ్గం త్యక్త్వాత్మశుద్ధయే॥”
(భగవద్గీత 5 వ అధ్యాయం)
యోగులు ఆసక్తి లేకుండా శరీరం, మనస్సు, బుద్ధి, ఇంద్రియముల ద్వారా కర్మలను ఆచరిస్తారు. వారి ఉద్దేశం కేవలం ఫలాపేక్ష కాదు, అంతఃకరణ శుద్ధి అని పై శ్లోకం అర్థం.
అంతఃకరణాన్ని శుభ్రంగా ఉంచే వాడు నిజమైన యోగి. తన మనస్సు, బుద్ధిని సన్మార్గంలో నడిపించి, దేహం మీద మమతను విడిచి, ఆత్మశుద్ధికి ప్రాధాన్యత ఇచ్చేవాడు ఆధ్యాత్మిక సాధకుడు అని యోగసూత్రాలు తెలియజేస్తున్నాయి. సమాజంలో కొందరు పూజలు, హోమాలు, జపాలు చేస్తూ కనిపిస్తారు. కానీ వారి ప్రవర్తనలో అసత్యం, దురాశ ఉంటే ఆ ఆచారాలు ఫలితమివ్వవు. శాస్త్రపఠనం, యజ్ఞం కంటే శుభ్రమైన హృదయం ముఖ్యమని ఇది తెలియజేస్తుంది.
ఉపనిషత్తులు కూడా ఇదే సందేశాన్ని అందిస్తాయి:
“శుద్ధాంతఃకరణః నిత్యం, భక్తిమాన్ మద్యథా స్థితః।
స మామేవైష్యతి పార్థ, న శంసయః॥”
ఎవరైతే ఎల్లప్పుడూ అంతఃకరణాన్ని శుభ్రంగా ఉంచి, భక్తితో నన్ను ఆరాధిస్తారో, వారు తప్పక నాలో లీనమవుతారు అని పై శ్లోకం అర్ధం.
“అంతఃశుద్ధిం పరాం లభ్యేత్, సత్యధర్మపరాయణః।
దమః శమశ్చ నిత్యం స్యాత్, తతః శాంతిః ప్రవర్తతే॥”
సత్యధర్మాలను ఆచరించేవారికి అంతఃకరణ శుద్ధి కలుగుతుంది. దమము (ఇంద్రియ నియంత్రణ), శమము (మనోనిగ్రహం) సాధించినవారికి శాంతి ప్రసాదిస్తుంది అని పై శ్లోకం అర్ధం.
బుద్ధి అనేది దైవిక ఆత్మ యొక్క ప్రతిబింబం. దానిని రథసారథిగా చేసుకొని సత్యమార్గంలో నడిచేవారికి ఆత్మసాక్షాత్కారం దక్కుతుంది. ఈ ప్రయాణంలో ప్రేమ అనేది అత్యవసరం. భగవంతుడు ప్రేమ స్వరూపుడు, సత్యప్రకాశుడు. కాబట్టి బుద్ధి, ప్రేమ ఆధారంగా అంతఃకరణ శుద్ధి సాధ్యమవుతుంది.
అంతఃకరణం పవిత్రంగా ఉన్నపుడు మన ఆలోచనలు స్వచ్ఛంగా ఉంటాయి, నిర్ణయాలు ధార్మికమవుతాయి, మన ప్రవర్తన సమాజానికి ఆదర్శంగా మారుతుంది. వ్యక్తి ఆధ్యాత్మికంగా ఎదిగి, నిజమైన ఆనందాన్ని అనుభవిస్తాడు. చివరికి, బాహ్య శుభ్రత కన్నా అంతరంగ శుభ్రతే శాశ్వత శాంతిని, ఆత్మసాక్షాత్కారాన్ని ప్రసాదిస్తుంది.
